Σχετικά με τη μικροβιακή αντοχή
Μικροβιακή αντοχή (ΜΑ) είναι η ικανότητα των μικροοργανισμών να επιβιώνουν ή να αναπτύσσονται παρά τις αντιμικροβιακές ουσίες που κανονικά αναστέλλουν ή σκοτώνουν τον εν λόγω μικροοργανισμό. Η μικροβιακή αντοχή ευθύνεται για περισσότερους από 35 000 θανάτους κάθε χρόνο στην ΕΕ / στον ΕΟΧ. Η μικροβιακή αντοχή έχει επίσης σημαντικό κόστος, μεταξύ άλλων και για τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης.
Το 2019 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) χαρακτήρισε τη μικροβιακή αντοχή ως μία από τις 10 κορυφαίες παγκόσμιες απειλές για τη δημόσια υγεία που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα. Τον Ιούλιο του 2022 η Επιτροπή, από κοινού με τα κράτη μέλη, προσδιόρισε τη μικροβιακή αντοχή ως μία από τις τρεις κορυφαίες απειλές κατά της υγείας.
Συνολικά, τα τελευταία δεδομένα δείχνουν τάσεις σημαντικής αύξησης του αριθμού των λοιμώξεων και των θανάτων που αποδίδονται σε λοιμώξεις για όλους σχεδόν τους συνδυασμούς βακτηρίων αντοχής στα αντιβιοτικά, ιδίως σε χώρους υγειονομικής περίθαλψης.
- Περίπου το 70 % των περιστατικών λοιμώξεων από ανθεκτικά στα αντιβιοτικά βακτήρια ήταν λοιμώξεις σχετιζόμενες με χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας
- Η συνεχιζόμενη αύξηση της μικροβιακής αντοχής θα οδηγήσει σε περίπου 10 εκατομμύρια θανάτους παγκοσμίως κάθε χρόνο και σε μείωση κατά 2 % έως 3,5 % του παγκόσμιου ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος
- Έως το 2050 θα κοστίσει στην παγκόσμια οικονομία έως και 100 τρισ. δολάρια ΗΠΑ.
Περισσότερες πληροφορίες:
Εντατικοποίηση των δράσεων της ΕΕ:
• Στις 13 Ιουνίου 2023 το Συμβούλιο ενέκρινε σύσταση σχετικά με την εντατικοποίηση των δράσεων της ΕΕ για την καταπολέμηση της μικροβιακής αντοχής στο πλαίσιο της προσέγγισης «Μία υγεία»
Την 1η Ιουνίου 2023 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα σχετικά με τη δράση της ΕΕ για την καταπολέμηση της μικροβιακής αντοχής.
Στις 26 Απριλίου 2023 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε πρόταση σύστασης του Συμβουλίου σχετικά με την εντατικοποίηση των δράσεων της ΕΕ για την καταπολέμηση της μικροβιακής αντοχής στο πλαίσιο της προσέγγισης «Μία υγεία», συνοδευόμενη από έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής, στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων για τα φάρμακα.
Η εν λόγω πρόταση σύστασης του Συμβουλίου επεκτείνει και συμπληρώνει το σχέδιο δράσης της ΕΕ κατά της μικροβιακής αντοχής στο πλαίσιο της προσέγγισης «Μία υγεία» του 2017 και στις τρεις διαστάσεις του φάσματος «Μία υγεία», προκειμένου να μεγιστοποιηθούν οι συνέργειες και να επιτευχθεί ισχυρή και αποτελεσματική αντίδραση κατά της μικροβιακής αντοχής σε ολόκληρη την ΕΕ.
Οι στόχοι της πρότασης σύστασης του Συμβουλίου είναι:
- να ενισχύσει τα σχέδια δράσης κατά της μικροβιακής αντοχής (ΜΑ) στο πλαίσιο της προσέγγισης «Μία υγεία»
- να ενισχύσει την επιτήρηση και την παρακολούθηση της μικροβιακής αντοχής και της κατανάλωσης αντιμικροβιακών ουσιών
- να ενισχύσει την πρόληψη και τον έλεγχο των λοιμώξεων
- να ενισχύσει τη διαχείριση των αντιμικροβιακών ουσιών και της συνετής χρήσης των αντιμικροβιακών ουσιών
- να συνιστά στόχους για τη μικροβιακή αντοχή και την κατανάλωση αντιμικροβιακών ουσιών για την ανθρώπινη υγεία
- να βελτιώσει την επικοινωνία, την εκπαίδευση και την επαγγελματική κατάρτιση
- να προωθήσει την έρευνα, την ανάπτυξη και την παροχή κινήτρων για καινοτομία και πρόσβαση σε αντιμικροβιακά και άλλα ιατρικά αντίμετρα κατά της ΜΑ
- να αυξήσει τη συνεργασία
- να ενισχύσει τις παγκόσμιες δράσεις
Για την πρόταση συγκεντρώθηκαν στοιχεία από τις ακόλουθες διαβουλεύσεις, μελέτες και εκθέσεις:
- πρόσκληση υποβολής στοιχείων σχετικά με μια «Σύσταση για μεγαλύτερη δράση όσον αφορά τη μικροβιακή αντοχή», η οποία διήρκεσε από τις 24 Φεβρουαρίου 2022 έως τις 24 Μαρτίου 2022, με 161 ποιοτικές παρατηρήσεις και 28 σχετικά έγγραφα
- μελέτη σχετικά με μια μελλοντική ανάλυση θωράκισης του σχεδίου δράσης της ΕΕ για τη μικροβιακή αντοχή i) για τον προσδιορισμό των σημερινών και των μελλοντικών προκλήσεων και ευκαιριών για την καταπολέμηση της μικροβιακής αντοχής και τον προσδιορισμό τομέων δράσης της ΕΕ και ii) για τη διενέργεια προκαταρκτικής αξιολόγησης των αποτελεσμάτων ορισμένων από τις δραστηριότητες του σχεδίου δράσης του 2017 για τη μικροβιακή αντοχή
- δύο μελέτες για την υποστήριξη των υπηρεσιών της Επιτροπής i) σχετικά με τη σκοπιμότητα της δημιουργίας αποθεμάτων όσον αφορά τη μικροβιακή αντοχή και ii) σχετικά με τη διάθεση ιατρικών αντιμέτρων κατά της μικροβιακής αντοχής στην αγορά
- γνωμοδότηση με θέμα «Διαχείριση της μικροβιακής αντοχής σε ολόκληρο το σύστημα υγείας» από την ανεξάρτητη ομάδα εμπειρογνωμόνων σχετικά με αποτελεσματικούς τρόπους επένδυσης στην υγεία·
- έκθεση επισκόπησης των εθνικών σχεδίων δράσης των κρατών μελών κατά της μικροβιακής αντοχής στο πλαίσιο της προσέγγισης «Μία υγεία»
- αποτελέσματα του Ευρωβαρόμετρου του 2022 για τη μικροβιακή αντοχή
- έκθεση της υποομάδας στο πλαίσιο του δικτύου της ΕΕ για τη μικροβιακή αντοχή στο πλαίσιο της προσέγγισης «Μία υγεία»
Σχέδιο δράσης της ΕΕ κατά της μικροβιακής αντοχής (ΜΑ) στο πλαίσιο της προσέγγισης «Μία υγεία» 2017
Τον Ιούνιο του 2017 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε το σχέδιο δράσης της ΕΕ κατά της μικροβιακής αντοχής στο πλαίσιο της προσέγγισης «Μία υγεία», όπως ζητήθηκε από τις χώρες της ΕΕ στα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 17ης Ιουνίου 2016.
Οι βασικοί στόχοι του σχεδίου αυτού βασίζονται σε τρεις κύριους πυλώνες:
- Ανάδειξη της ΕΕ σε χώρο εφαρμογής βέλτιστων πρακτικών
- Προώθηση της έρευνας, της ανάπτυξης και της καινοτομίας
- Διαμόρφωση του θεματολογίου σε παγκόσμιο επίπεδο
Το σχέδιο περιγράφει περισσότερες από 70 δράσεις που καλύπτουν την ανθρώπινη υγεία, την υγεία των ζώων και το περιβάλλον, η πρόοδος των οποίων παρακολουθείται τακτικά.
Στο πλαίσιο της εφαρμογής του σχεδίου δράσης, η Επιτροπή εξέδωσε κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για τη συνετή χρήση των αντιμικροβιακών ουσιών στην ανθρώπινη υγεία. Οι κατευθυντήριες γραμμές αποσκοπούν στη μείωση της ακατάλληλης χρήσης και την προώθηση της συνετής χρήσης των αντιμικροβιακών στους ανθρώπους. Απευθύνονται σε όλους τους παράγοντες που είναι υπεύθυνοι για τη χρήση αντιμικροβιακών ουσιών ή διαδραματίζουν κάποιον ρόλο σε αυτήν. Αυτό συμπληρώνει τις κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ σχετικά με τη συνετή χρήση των αντιμικροβιακών στην υγεία των ζώων.
Μεταξύ της έγκρισης του σχεδίου δράσης του 2017 για τη μικροβιακή αντοχή και της έγκρισης της πρότασης της Επιτροπής για σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με την εντατικοποίηση των δράσεων της ΕΕ για την καταπολέμηση της μικροβιακής αντοχής στο πλαίσιο της προσέγγισης «Μία υγεία», ορισμένες σημαντικές πρωτοβουλίες έχουν συμβάλει στην περαιτέρω ενίσχυση της αντίδρασης της ΕΕ στη μικροβιακή αντοχή.
Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται τα εξής:
- Στρατηγική προσέγγιση για τις φαρμακευτικές ουσίες στο περιβάλλον
- Στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο»
- Σχέδιο δράσης για μηδενική ρύπανση
- Κανονισμός (ΕΕ) 2019/6 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τα κτηνιατρικά φάρμακα
- Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 2019/4 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τις φαρμακούχες ζωοτροφές
- Εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2020/1729 της Επιτροπής και
- Φαρμακευτική στρατηγική για την Ευρώπη
Τόσο το πρόγραμμα EU4Health όσο και το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» παρέχουν χρηματοδότηση στον τομέα της μικροβιακής αντοχής.
Το προηγούμενο σχέδιο δράσης της Επιτροπής (2011-2016)
Το σχέδιο δράσης της Επιτροπής του 2011 κατά των αυξανόμενων απειλών από τη μικροβιακή αντοχή περιλάμβανε 12 δράσεις προς εφαρμογή με τα κράτη μέλη της ΕΕ και προσδιόρισε 7 τομείς στους οποίους ήταν περισσότερο αναγκαία η λήψη μέτρων:
- εξασφάλιση της ορθής χρήσης των αντιμικροβιακών ουσιών τόσο στον άνθρωπο όσο και στα ζώα
- πρόληψη των μικροβιακών λοιμώξεων και της εξάπλωσής τους
- ανάπτυξη νέων αποτελεσματικών αντιμικροβιακών ουσιών ή εναλλακτικών μέσων θεραπείας
- συνεργασία με διεθνείς εταίρους για τον περιορισμό των κινδύνων της μικροβιακής αντοχής
- καλύτερη παρακολούθηση και εποπτεία των φαρμάκων που προορίζονται για ανθρώπινη και κτηνιατρική χρήση
- προώθηση της έρευνας και της καινοτομίας
- καλύτερη επικοινωνία, εκπαίδευση και επαγγελματική κατάρτιση.
Η αξιολόγηση του σχεδίου δράσης που δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο του 2016 από την Επιτροπή και οι εισηγήσεις που ελήφθησαν κατά τη δημόσια διαβούλευση κατέδειξαν ότι το σχέδιο αυτό είχε σαφή προστιθέμενη αξία, λειτουργώντας ως σύμβολο πολιτικής δέσμευσης, τονώνοντας διάφορες δράσεις εντός των κρατών μελών, και χρησίμευσε για την ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας. Το σχέδιο δράσης έχει προσφέρει ένα πλαίσιο για την καθοδήγηση και τον συντονισμό των δραστηριοτήτων για την μικροβιακή αντοχή σε διεθνές επίπεδο στους τομείς της παρακολούθησης και της εποπτείας και της Ε&Α. Το ενημερωτικό δελτίο συνοψίζει τα κύρια σημεία της αξιολόγησης.
Επιπλέον, διατίθεται εξωτερική έκθεση σχετικά με την αξιολόγηση του σχεδίου δράσης της ΕΚ κατά των αυξανόμενων απειλών από τη μικροβιακή αντοχή (και προσαρτήματα).
Πριν από την αξιολόγηση αυτή, τον Φεβρουάριο του 2015 δημοσιεύθηκε έκθεση προόδου σχετικά με το σχέδιο δράσης για τη μικροβιακή αντοχή (2011-2016), η οποία κατέδειξε την πορεία των μέτρων που ελήφθησαν για την αντιμετώπιση του ζητήματος αυτού.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε λεπτομερώς σε σχετικό χάρτη πορείας (επικαιροποιήθηκε τον Νοέμβριο του 2016) τις 12 επιμέρους δράσεις του σχεδίου αυτού, καθώς και τους σχετικούς επιχειρησιακούς στόχους, συγκεκριμένες δραστηριότητες και τις σχετικές προθεσμίες.
Το δίκτυο της ΕΕ κατά της μικροβιακής αντοχής «Μία υγεία»
Το δίκτυο της ΕΕ κατά της μικροβιακής αντοχής «Μία υγεία», υπό την προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, περιλαμβάνει ειδικότερα κυβερνητικούς εμπειρογνώμονες από τους τομείς της ανθρώπινης υγείας, της υγείας των ζώων και του περιβάλλοντος, από τους οικείους επιστημονικούς οργανισμούς της ΕΕ, ενδιαφερόμενα μέρη καθώς και εμπειρογνώμονες της Επιτροπής. Αποστολή του είναι η ενίσχυση του συντονισμού και του διαλόγου μεταξύ του τομέα της ανθρώπινης υγείας, του κτηνιατρικού και του περιβαλλοντικού τομέα στα θεσμικά όργανα της ΕΕ, στα κράτη μέλη και με τα ενδιαφερόμενα μέρη, όσον αφορά τις πολιτικές για την καταπολέμηση της μικροβιακής αντοχής. Το δίκτυο αυτό συνεδριάζει συνήθως δύο φορές τον χρόνο.
Ευαισθητοποίηση
Για την ευαισθητοποίηση σχετικά με τη μικροβιακή αντοχή, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) ίδρυσε την Ευρωπαϊκή Ημέρα Ενημέρωσης για τα Αντιβιοτικά (EAAD), η οποία αποσκοπεί στην παροχή πλατφόρμας και στήριξης για εθνικές εκστρατείες σχετικά με τη συνετή χρήση των αντιβιοτικών. Με την πάροδο των ετών η Ευρωπαϊκή Ημέρα Ενημέρωσης για τα Αντιβιοτικά — η οποία εορτάζεται ετησίως τον Νοέμβριο μαζί με την Παγκόσμια Εβδομάδα Ενημέρωσης για τα Αντιμικροβιακά που διοργανώνει ο ΠΟΥ — έχει εξελιχθεί σε μια πλατφόρμα παγκόσμιας εμβέλειας, σε συνεργασία με πολλές χώρες εκτός της ΕΕ, καθώς και με σχετικούς ενδιαφερόμενους φορείς, σύμφωνα με την προσέγγιση της Επιτροπής «Μία υγεία» για τη μικροβιακή αντοχή.
