Antimicrobiële resistentie (AMR) — het verschijnsel dat micro-organismen niet meer reageren op antimicrobiële behandelingen, met name antibiotica — heeft directe invloed op de gezondheid van mens en dier en leidt tot sterfgevallen, hogere behandelingskosten en meer ziekteverzuim. Antimicrobiële resistentie leidt naar schatting tot 33.000 doden per jaar in de EU. AMR kost de EU ca. 1,5 miljard euro per jaar aan gezondheidszorgkosten en productiviteitsverlies.
De opdrachtbrief aan commissaris Stella Kyriakides omvat o.a. de noodzaak om de opkomst of terugkeer van zeer besmettelijke ziekten aan te pakken, waarbij de nadruk moet liggen op volledige uitvoering van het Europees actieplan tegen antimicrobiële resistentie "Eén gezondheid", waaronder samenwerking met internationale partners om te pleiten voor een wereldwijd akkoord over het gebruik van en de toegang tot antimicrobiële middelen.
- Video - "Het EU-actieplan tegen antimicrobiële resistentie" (Beschikbaar in alle EU-talen)
EU-actieplan tegen AMR "Eén gezondheid"
In juni 2017 heeft de Europese Commissie het EU-actieplan van de EU tegen AMR "Eén gezondheid" goedgekeurd. Hierom hadden de EU-landen in de conclusies van de Raad van 17 juni 2016 gevraagd. Het bouwt voort op het actieplan van 2011 (zie hieronder), de evaluatie daarvan, de ontvangen feedback op de routekaart van de Europese Commissie inzake AMR en een openbare raadpleging.
De belangrijkste doelstellingen van dit actieplan steunen op drie belangrijke pijlers:
- van de EU een regio met de beste praktijken maken
- ondersteunen van onderzoek, ontwikkeling en innovatie
- de wereldwijde agenda vormgeven
De Commissie heeft ook de eerste verwachte resultaten van het plan bepaald, zoals de EU-richtsnoeren voor verstandig gebruik van antimicrobiële stoffen bij mensen (beschikbaar in alle EU-talen). Deze richtsnoeren moeten verkeerd gebruik van antimicrobiële middelen verminderen en verstandig gebruik ervan promoten. Ze zijn gericht op alle actoren die verantwoordelijk zijn voor of een rol spelen bij het gebruik van antimicrobiële middelen, en vullen de EU-richtsnoeren voor verstandig gebruik van antimicrobiële stoffen bij dieren aan.
De Europese Commissie brengt tweemaal per jaar een voortgangsverslag over AMR uit.
Sinds de invoering van het AMR-actieplan in 2017 zijn belangrijke updates aangebracht waardoor de EU beter op antimicrobiële resistentie kan inspelen, bijvoorbeeld:
Op 25 november 2020 heeft de Commissie de farmaceutische strategie voor Europa goedgekeurd, die verschillende AMR-problemen aanpakt, waaronder het gebrek aan investeringen in antimicrobiële middelen en verkeerd antibioticagebruik. Daarnaast omvat de strategie maatregelen om zorgmedewerkers en burgers in Europa beter voor te lichten over antimicrobiële resistentie.
In november 2020 heeft de Commissie Uitvoeringsbesluit (EU) 2020/1729 betreffende de monitoring en rapportage van antimicrobiële resistentie bij zoönotische en commensale bacteriën gepubliceerd. Dit besluit is gebaseerd op de meest recente wetenschappelijke inzichten en gaat in op bekende uitvoeringsproblemen, terwijl toekomstige trends in AMR voortdurend worden gevolgd en daar wetenschappelijk op wordt gereageerd.
De Europese Commissie heeft in september 2021 een Europese autoriteit voor paraatheid en respons inzake noodsituaties op gezondheidsgebied (HERA) opgericht, die gezondheidscrises moet voorkomen, identificeren en er snel op moet reageren. Door informatie te verzamelen en de noodzakelijke responscapaciteit op te bouwen, kan HERA anticiperen op bedreigingen en potentiële gezondheidscrises. In noodsituaties zorgt HERA voor de ontwikkeling, productie en verspreiding van geneesmiddelen, vaccins en andere medische tegenmaatregelen, zoals handschoenen en maskers, die in de eerste fase van de coronarespons vaak niet voldoende beschikbaar waren.
Het programma EU4Health (2021-2027) is goedgekeurd als antwoord op de grote gevolgen van COVID-19 op zorgmedewerkers, patiënten en gezondheidszorgstelsels in Europa. Met een begroting van 5,1 miljard euro is dit programma het grootste gezondheidsprogramma ooit. EU4Health verstrekt EU-landen, gezondheidsorganisaties en ngo’s fuinanciering voor urgente gezondheidsprioriteiten, waaronder het terugdringen van het aantal infecties met resistente bacteriën of het verhogen van de vaccinatiepercentages.
In mei 2020 heeft de Europese Commissie de strategie van boer tot bord goedgekeurd, een instrument om tot duurzame voedselsystemen in de EU te komen. Het doel is het gebruik van antimicrobiële middelen voor landbouwhuisdieren en in de aquacultuur tegen 2030 met 50% terug te dringen. Deze doelstelling wordt ondersteund door de tenuitvoerlegging van de nieuwe Verordening (EU) 2019/6 over geneesmiddelen voor diergeneeskundig gebruik en Verordening (EU) 2019/4 over gemedicineerd diervoeder. Deze omvatten een breed scala aan maatregelen tegen AMR en voor voorzichtiger en verantwoordelijker gebruik van antimicrobiële middelen bij dieren.
Meer dierenwelzijn verbetert de diergezondheid, waardoor er minder geneesmiddelen nodig zijn en draagt bij tot het behoud van de biodiversiteit. De Commissie zal de wetgeving inzake dierenwelzijn herzien en afstemmen op de nieuwste wetenschappelijke inzichten, de reikwijdte van de wetgeving vergroten, deze gemakkelijker toepasbaar maken en zorgen voor meer dierenwelzijn.
In maart 2019 heeft de Commissie een strategische aanpak van geneesmiddelen in het milieu goedgekeurd. Het doel hiervan was aandacht te besteden aan de milieugevolgen van alle fasen van de levenscyclus van geneesmiddelen (zowel menselijke als veterinaire), van ontwerp, productie en gebruik tot verwijdering. Diverse acties in de strategische aanpak zijn bedoeld als bijdrage aan de doelstellingen van het Actieplan tegen AMR "Eén gezondheid".
- Laatste voortgangsverslag over de strategische aanpak van geneesmiddelen in het milieu
De Commissie werkt ook samen met internationale partners – bijvoorbeeld de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en met name het Regionaal WHO-Bureau voor Europa – om de lidstaten te helpen bij de uitvoering van wereldwijde AMR-richtsnoeren met betrekking tot antimicrobieel beheer, infectiepreventie en -bestrijding en voorlichting.
EU-netwerk tegen AMR "Eén gezondheid"
Het EU-netwerk tegen AMR, onder voorzitterschap van de Europese Commissie, bestaat uit regeringsdeskundigen op het gebied van het milieu en de gezondheid van mens en dier, de wetenschappelijke EU-agentschappen (ECDC, EMA en EFSA) en deskundigen van de Commissie. Dit netwerk houdt tweejaarlijkse vergaderingen die de leden een platform bieden om nationale actieplannen en strategieën te presenteren en elkaar op de hoogte te houden van hun vorderingen, om beste praktijken uit te wisselen en om beleidsopties te bespreken en de samenwerking en coördinatie te verbeteren.
Een specifieke privacyverklaring met informatie over de verwerking en de bescherming van persoonsgegevens is van toepassing op de vergaderingen van het netwerk tegen AMR "Eén gezondheid".