Orgaantransplantatie wordt steeds vaker ingezet als medische behandeling, maar de belangrijkste beperking blijft het tekort aan beschikbare organen.
Nieren worden het vaakst getransplanteerd en helpen patiënten in het eindstadium van een nierziekte. Andere organen die vaak worden getransplanteerd zijn o.a. levers, longen en harten. Ook de dunne darm en de alvleesklier kunnen worden getransplanteerd en er worden voortdurend nieuwe soorten transplantaties ontwikkeld.
Overledenen kunnen alle organen doneren, terwijl levende donoren een nier of een deel van hun lever kunnen afstaan.
De Europese Commissie financiert acties op het gebied van stoffen van menselijke oorsprong (SoHO) vooral in de vorm van projecten en gezamenlijke acties met de nationale autoriteiten. De maatregelen kunnen gaan over veiligheid en kwaliteit, maar ook andere beleidsprioriteiten, zoals de beschikbaarheid van SoHO en de efficiëntie van de zorgstelsels die donaties en transplantaties mogelijk moeten maken.
De Europese Commissie heeft, met name tijdens de COVID-19-crisis, de nationale bevoegde autoriteiten ondersteund door de onderlinge uitwisseling van informatie te vergemakkelijken, waaronder de richtsnoeren van het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC). De Europese Commissie is van plan verdere acties te ondernemen om de orgaansector te blijven ondersteunen, voornamelijk op twee gebieden:
- De EU-landen ondersteunen en voldoen aan de rapportageverplichting van de richtlijn.
- De sector ondersteunen door middel van EU4Health-subsidies en financiële steun aan deskundige instanties.
Wetgeving
Het wettelijk kader voor de normen voor orgaantransplantatie is Richtlijn 2010/53/EU, ook wel de Europese organenrichtlijn genoemd.
In de richtlijn staat aan welke kwaliteits- en veiligheidsnormen organen moeten voldoen. Alle stadia van het transplantatieproces zijn geregeld, van de donatie en de verwerving tot de analyse, de behandeling en de distributie.
Om te zorgen dat deze regels goed worden toegepast, heeft de Commissie in nauw overleg met de nationale instanties in de EU Richtlijn 2012/25/EU van de Commissie voorgesteld en aangenomen, over de informatie die EU-landen moeten verstrekken als zij menselijke organen voor transplantatie willen uitwisselen.
Bij het voorstel van de Commissie voor de organenrichtlijn was een effectbeoordeling gevoegd. Resolutie 2007/2210, de conclusies van de Raad nr. 15332/07 SAN over orgaandonatie en transplantatie, mededeling COM (2007) 275 van de Commissie en de raadpleging over orgaandonatie en transplantatie vormen de basis voor de bestaande wetgeving.
Richtsnoeren
De Europese Commissie werkt samen met deskundige instanties zoals de Raad van Europa (RvE) en het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC) aan praktische richtsnoeren om transplantatiecentra en organisaties voor orgaanverwerving te helpen bij de toepassing van de bindende wetgeving.
- De Raad van Europa (RvE) herziet en actualiseert regelmatig de technische voorschriften in zijn gids voor de kwaliteit en veiligheid van organen voor transplantatie. Bovendien heeft de RvE een aanbeveling over illegale orgaanhandel gepubliceerd.
- Het ECDC stelt risicobeoordelingen en draaiboeken op voor epidemiologische uitbraken die gevolgen kunnen hebben voor bloed, weefsels, cellen en organen. Het ECDC heeft onlangs voor input gezorgd over:
- Ebola
- Hepatitis A
- West-Nijlvirus
- Zika
Coördinatie en toepassing
De nationale bevoegde autoriteiten (BA’s) zijn belast met de toepassing van de voorschriften uit de EU-wetgeving. De Europese Commissie komt regelmatig met hen samen om de communicatie te verbeteren, beste praktijken uit te wisselen en voor een uniforme interpretatie van de richtlijnen te zorgen.
Periodieke onderzoeken door de bevoegde autoriteiten helpen de Commissie dan weer om verslagen over de concrete toepassing van de wetgeving op te stellen.
Incidenteel stellen de bevoegde autoriteiten van de EU-landen een verklaring op over een onderwerp van gemeenschappelijk belang:
- Verklaring over orgaandonatie en -transplantatie en de COVID-19-pandemie
- Verklaring over het voorgestelde concept voor wereldwijde nieruitwisseling
Actieplan
Het Europees actieplan inzake orgaandonatie en -transplantatie (2009-2015): hechtere samenwerking tussen de lidstaten heeft de EU-landen geholpen tekorten aan organen op te vangen, transplantatiesystemen te versterken en de kwaliteit en de veiligheid van transplantatieproducten te verbeteren. Het plan heeft de EU-landen laten zien hoe zij hun nationale transplantatiewerk kunnen versterken en het vormde de basis voor diverse maatregelen met EU-subsidies. Tijdens de looptijd van het actieplan van 2009 tot 2015 werden er in de EU-landen 4600 transplantaties per jaar meer uitgevoerd.
