Wat is digitale gezondheid (e-gezondheid)?
Digitale gezondheid omvat het gebruik van een reeks instrumenten en diensten die gebaseerd zijn op informatie- en communicatietechnologie (ICT) om de gezondheidszorg in alle stadia te ondersteunen en te verbeteren, van preventie en diagnose tot de behandeling, de monitoring en het beheer van gezondheidsproblemen.
In de EU wordt e-gezondheid als essentieel gezien om:
- de gezondheidszorg efficiënter te maken
- de kwaliteit van de zorg te verbeteren
- diensten voor iedereen toegankelijk maken
- burgers in staat te stellen een actieve rol te spelen bij de zorg voor de eigen gezondheid
- zorgverleners te ondersteunen bij hun dagelijks werkzaamheden
Binnen dit multidisciplinaire gebied werken zorgverleners, onderzoekers, beleidsmakers en technologen samen om innovatie te benutten met het oog op betere gezondheidsresultaten en duurzamere zorgstelsels.
Digitale gezondheid in de EU: stand van zaken
De richtlijn grensoverschrijdende gezondheidszorg (2011/24/EU), die in 2011 is aangenomen, waarborgt de continuïteit van de gezondheidszorg voor Europese burgers over de grenzen heen. Dit betekent dat burgers gebruik mogen maken van gezondheidszorg in andere EU-landen onder voorwaarden die vergelijkbaar zijn met die in hun eigen land.
Dankzij deze richtlijn zijn de gezondheidsgegevens in de EU-landen op elkaar afgestemd en kunnen ze veilig en efficiënt worden gedeeld, zodat burgers ook buiten eigen land veilige en hoogwaardige gezondheidszorg kunnen krijgen.
Artikel 14 van de richtlijn gaat over de oprichting van het e-gezondheidsnetwerk. Dit is een vrijwillig netwerk van nationale autoriteiten in de EU die verantwoordelijk zijn voor e-gezondheid. Het e-gezondheidsnetwerk ondersteunt samenwerking en vertrouwensopbouw en bevordert de ontwikkeling van gemeenschappelijke richtsnoeren en normen voor de grensoverschrijdende uitwisseling van gezondheidsgegevens.
Alle EU-landen zijn momenteel bezig met de invoering van twee grensoverschrijdende elektronische gezondheidsdiensten: elektronische recepten en elektronische patiëntendossiers. U kunt de diensten die al zijn opgezet bekijken op MyHealth@EU, een gecentraliseerd platform om de interoperabiliteit (onderlinge afstemming) en de grensoverschrijdende uitwisseling van gezondheidsgegevens te vergemakkelijken.
De toegang tot gezondheidsgegevens in de EU is momenteel versnipperd. Zorgaanbieders en zorginstellingen verzamelen en bewaren gezondheidsgegevens in verschillende formaten, wat het voor patiënten en zorgverleners moeilijk maakt om deze gegevens te raadplegen en te delen. Dit gebrek aan interoperabiliteit leidt ertoe dat:
- patiënten beperkte toegang hebben tot hun gezondheidsgegevens
- zorgverleners te maken krijgen met vertragingen bij het opvragen van een volledige medische geschiedenis, vooral in grensoverschrijdende gevallen
- onderzoekers en beleidsmakers slechts gedeeltelijk toegang hebben tot geanonimiseerde gezondheidsgegevens voor innovatie-, onderzoeks- en beleidsvormingsdoeleinden, wat vooruitgang in de gezondheidszorg belemmert
Sommige EU-landen hebben al digitale gezondheidsstelsels ingevoerd, maar andere gebruiken nog steeds papieren dossiers en digitale systemen die niet onderling verbonden zijn. Om deze problemen aan te pakken, is een nieuwe verordening inzake de Europese ruimte voor gezondheidsgegevens in werking getreden, een van de belangrijkste bouwstenen voor een sterke Europese gezondheidsunie.
Digitale gezondheid in de EU: hoe ziet de toekomst eruit?
In de Europese ruimte voor gezondheidsgegevens (EHDS) worden gezondheidsgegevens uitgewisseld tussen de EU-landen, zodat er betere gezondheidszorg kan worden geboden. Het is een kader met duidelijke regels, gemeenschappelijke normen en werkwijzen en digitale infrastructuur zoals MyHealth@EU en HealthData@EU.
Dankzij de EHDS zullen patiënten, onderzoekers, innovatieve bedrijven en beleidsmakers meer gebruik gaan maken van elektronische gezondheidsgegevens, wat zal leiden tot snellere verbeteringen op het gebied van patiëntenzorg, patiëntveiligheid, statistieken en regelgeving.
De EHDS is de eerste gemeenschappelijke Europese dataruimte op een specifiek gebied die is opgezet naar aanleiding van de Europese datastrategie.
De EHDS in het kort — waar gaat het om?
De EHDS heeft drie hoofddoelstellingen:
- personen zeggenschap geven over hun gezondheidsgegevens en het gemakkelijker maken binnen de EU gegevens uit te wisselen voor het verlenen van gezondheidszorg (primair gebruik van gegevens)
- zorgen voor een consistent, betrouwbaar en efficiënt systeem voor het hergebruik van gezondheidsgegevens voor onderzoek, innovatie, beleidsvorming en regelgeving (secundair gebruik van gegevens)
- een echte eengemaakte markt voor systemen voor elektronische patiëntendossiers bevorderen
Het primaire gebruik van gezondheidsgegevens is het gebruik van nieuwe gegevens die zijn verzameld en opgeslagen in een databank. Die gegevens kunnen later opnieuw worden gebruikt voor andere doeleinden, wat secundair gebruik wordt genoemd.
De verordening bevat duidelijke regels voor het gebruik van gezondheidsgegevens om de zorgverlening, onderzoek, innovatie en beleidsvorming te verbeteren.
Met de nieuwe regels wordt het mogelijk om gezondheidsgegevens veilig uit te wisselen, te gebruiken en te hergebruiken en tegelijkertijd volledig aan de strenge EU-privacynormen te voldoen. Burgers zullen in de hele EU snel en gemakkelijk toegang hebben tot hun digitale gezondheidsgegevens.
Zorgverleners kunnen als dat nodig is toegang krijgen tot het medische dossier van een patiënt, ook als de behandeling in een ander EU-land plaatsvindt. Zo beschikken ze over de nodige informatie om de juiste zorg te verlenen en voldoen ze tegelijkertijd aan de EU-privacywetgeving (primair gebruik van gegevens).
De EHDS biedt ook een sterk rechtskader voor het hergebruik van gezondheidsgegevens voor onderzoek, innovatie en volksgezondheid (secundair gebruik van gegevens). De gegevens zullen helpen om:
- levensreddende behandelingen te ontwikkelen
- gepersonaliseerde geneesmiddelen te ontwikkelen
- de crisisparaatheid te verbeteren, met sterke gegevensbeveiliging
- de toegangsvoorwaarden te verbeteren
- de grondrechten te eerbiedigen
De EHDS heeft ook tot doel de interne markt te verbeteren door één wettelijk en technisch kader vast te stellen voor de ontwikkeling, het in de handel brengen en het gebruik van systemen voor elektronische patiëntendossiers volgens de waarden van de EU.
EU-platforms ter ondersteuning van digitale gezondheid
De EU bevordert samenwerking op het gebied van e-gezondheid via platforms om de coördinatie, interoperabiliteit en kwaliteitsnormen tussen de EU-landen te versterken en één aanpak van digitale gezondheid in heel Europa te bevorderen.
Het e-gezondheidsnetwerk is een vrijwillig netwerk van de e-gezondheidsautoriteiten van alle EU-landen. Dit netwerk stelt niet-bindende richtsnoeren op om de EU-landen te helpen de technische en semantische interoperabiliteit van hun gezondheidsinformatiesystemen te waarborgen (zodat systemen technisch op elkaar afgestemd zijn en elkaars gegevens correct kunnen interpreteren) en zo een efficiënte en veilige grensoverschrijdende uitwisseling van patiëntengegevens mogelijk te maken.
Deze richtsnoeren bieden een overkoepelende structuur voor de organisatie van gegevens, waarbij rekening wordt gehouden met de grote verscheidenheid aan gegevensnormen in Europa. De richtsnoeren hebben tot doel samenhang te waarborgen, versnippering te verminderen en dubbel werk bij initiatieven op het gebied van digitale gezondheid te voorkomen.
Financieringsmogelijkheden van de EU voor digitale gezondheid
De Europese Unie verleent aanzienlijke financiële steun om de EU-landen te helpen hun digitale gezondheidsstelsels te verbeteren.
Er zijn verschillende EU-financieringsprogramma’s voor initiatieven op het gebied van digitale gezondheid: EU4Health, het programma Digitaal Europa, de Connecting Europe Facility, Horizon Europa, het instrument voor technische ondersteuning, de herstel- en veerkrachtfaciliteit, het steunprogramma voor structurele hervormingen, het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling (EFRO), het Fonds voor een rechtvaardige transitie (JTF), het Europees Sociaal Fonds (ESF).
Artificiële intelligentie in de gezondheidszorg
In de gezondheidszorg kan AI worden gebruikt om grote hoeveelheden gegevens analyseren, patronen te vinden en voorspellingen te doen, wat zorgverleners kan helpen nauwkeurigere diagnoses te stellen en gepersonaliseerde behandelplannen te ontwikkelen. De Commissie zet zich in voor de ontwikkeling en uitrol van AI in de gezondheidszorg en zorgt er tegelijkertijd voor dat deze technologieën veilig, betrouwbaar en in overeenstemming met de Europese waarden zijn door:
- onderzoek en innovatie voor onderzoeksprojecten en start-ups te financieren die innovatieve AI-oplossingen voor de gezondheidszorg ontwikkelen
- regelgevingskaders vast te stellen om de ontwikkeling en uitrol van AI in de gezondheidszorg te ondersteunen en tegelijkertijd de veiligheid van patiënten en gegevensbescherming te waarborgen
- gegevensuitwisseling en samenwerking tussen belanghebbenden te bevorderen om de ontwikkeling van op AI gebaseerde oplossingen in de gezondheidszorg te versnellen
Internationale samenwerking
De Europese Commissie streeft ernaar wereldwijde samenwerking op het gebied van digitale gezondheid te bevorderen. Ze werkt samen met internationale partners die onder meer tot doel hebben:
- digitale gezondheidsoplossingen te ontwikkelen
- gezondheidsresultaten te verbeteren
- de door de EU ontwikkelde oplossingen en normen te gebruiken
Een van die normen omvat het Europees uitwisselingsformaat voor elektronische patiëntendossiers (EEHRxF), dat tot doel heeft de uitwisseling van gezondheidsgegevens tussen verschillende landen te vergemakkelijken.
