Wprawdzie rozwój i wdrażanie rozwiązań w dziedzinie e-zdrowia w systemach ochrony zdrowia należą do kompetencji krajowych, to UE udziela wsparcia za pomocą finansowania, i udostępniając platformy, na których kraje UE mogą współpracować w obszarze e-zdrowia. Niektóre zagadnienia, takie jak interoperacyjność czy normy jakości, rozpatruje się na poziomie europejskim, gdzie podejmowane są skoordynowane działania i uzgadnia się rozwiązania cyfrowe.
Platformy współpracy politycznej
Dostępnych jest kilka platform współpracy:
- Sieć e-zdrowie stworzona na podstawie dyrektywy 2011/24/UE w sprawie stosowania praw pacjentów w transgranicznej opiece zdrowotnej skupia organy krajowe odpowiedzialne za e-zdrowie. Udział w sieci jest dobrowolny. Za jej pośrednictwem kraje UE mogą wytyczać kierunek rozwoju w dziedzinie e-zdrowia i uczestniczyć w kształtowaniu polityki dotyczącej interoperacyjności i normalizacji w tej dziedzinie. Zadania sieci określono zgodnie z priorytetami podanymi w wieloletnim planie pracy na lata 2018-2021.
- W 2018 r. zainicjowano wspólne działanie wspierające sieć e-zdrowie pod nazwą eHAction. Jest to trzecie wspólne działanie tego rodzaju bazujące na poprzednich udanych działaniach. Jego głównym celem jest doradztwo naukowe i techniczne na rzecz sieci eZdrowie, ułatwianie świadczenia transgranicznej opieki zdrowotnej w całej UE oraz zapewnianie niezbędnego wsparcia politycznego dla europejskiej infrastruktury usług cyfrowych w dziedzinie e-zdrowia (eHDSI).
eHAction zakłada opracowywanie strategicznych zaleceń i instrumentów, aby wspierać debaty polityczne między siecią eZdrowie, państwami UE i Komisją w czterech priorytetowych obszarach, które opierają się na wieloletnim programie prac dotyczącym sieci eZdrowie na lata 2018–2021. Źródłem finansowania eHAction jest Program UE dla zdrowia, a wspierane cele to:
- wzmacnianie pozycji jednostek
- przyczynianie się do innowacyjnego stosowania danych dotyczących zdrowia
- usprawnienia dotyczące ciągłości opieki
- pokonywanie problemów związanych z wdrażaniem
- Grupa zainteresowanych stron w dziedzinie e-zdrowia składa się z przedstawicieli europejskich organizacji /stowarzyszeń patronackich lub organizacji o zasięgu europejskim w obszarze badań naukowych, przemysłu i standaryzacji oraz z przedstawicieli stowarzyszeń reprezentujących użytkowników (pacjenci, specjaliści, usługodawcy itp.). Wszystkie zainteresowane strony aktywnie działają w sektorze e-zdrowia. Celem podstawowym grupy jest przyczynianie się do rozwoju polityki w dziedzinie e-zdrowia na poziomie UE. Grupa powstała w 2012 r. i liczy 30 członków, a jej mandat wygasa pod koniec 2022 r.
Rozwijana obecnie współpraca europejska ma promować korzyści i wartość dodaną cyfrowej opieki zdrowotnej w następujących obszarach technicznych:- stworzenie europejskiej infrastruktury usług cyfrowych w dziedzinie e-zdrowia na potrzeby transgranicznej wymiany danych dotyczących zdrowia, aby umożliwić obywatelom podróżującym za granicę w obrębie UE ciągłość opieki
- ustanowienie europejskiej przestrzeni danych dotyczących zdrowia umożliwiającej bezpieczne korzystanie z takich danych, aby wspierać świadczenie opieki, prowadzenie badań naukowych i tworzenie polityki
-
W 2021 r. rozpoczęto wspólne działanie na rzecz europejskiej przestrzeni danych dotyczących zdrowia, zwane TEHDAS (ang. Towards the European Health Data Space - Ku europejskiej przestrzeni danych dotyczących zdrowia). W działaniu uczestniczy 26 krajów europejskich (22 kraje UE i 4 inne kraje europejskie).
Wspólne działanie będzie pomocne w pracach Komisji nad stworzeniem europejskiej przestrzeni danych dotyczących zdrowia, gdyż w jego ramach:
-
współpracować będą podmioty korzystające z danych dotyczących zdrowia przy prowadzeniu prac badawczych i kształtowaniu polityki (wtórne wykorzystywanie danych) w UE
-
gromadzone będą najlepsze praktyki w UE w zakresie wtórnego wykorzystywania danych
-
opracowywane będą koncepcje i warianty niezbędne do wtórnego wykorzystywania danych dotyczących zdrowia.
Wspomniane koncepcje i warianty będą koncentrować się na takich zagadnieniach jak zarządzanie danymi, jakość danych, infrastruktura i wzmacnianie pozycji obywateli w odniesieniu do wtórnego wykorzystywania danych w UE.
Wspólne działanie realizowane jest w ramach trzeciego unijnego programu działań w dziedzinie zdrowia.
-
Wsparcie finansowe UE
Przy wdrażaniu polityki w dziedzinie e-zdrowia Komisja korzysta z szeregu instrumentów finansowych:
- Instrument „Łącząc Europę” wspiera transeuropejskie sieci i infrastrukturę w sektorach transportu, telekomunikacji i energii. Z instrumentu finansowane są projekty, które mają pomóc w radzeniu sobie ze wspólnymi wyzwaniami. Projekty takie obejmują merytoryczne wsparcie techniczne i organizacyjne. Na realizację całego programu Rada Europejska zaproponowała budżet w kwocie 28 396 mln euro na lata 2021-2027.
- Program „Cyfrowa Europa” zakłada inwestycje w kluczowe zdolności cyfrowe i będzie stanowił uzupełnienie innych instrumentów stosowanych w procesie transformacji cyfrowej. Budżet programu zaproponowany przez Radę Europejską wynosi 6 761 mln euro.
- „Horyzont 2020”, największy program UE w zakresie badań naukowych, ma za zadanie wspierać badania naukowe, innowacje i współpracę w obszarze technologii informacyjno-komunikacyjnych na rzecz zdrowia i dobrostanu. Program wspiera również MŚP w rozwoju rozwiązań w dziedzinie e-zdrowia i zdobywaniu rynków zagranicznych. Jego następcą będzie nowy program „Horyzont Europa” przewidziany na lata 2021-2027, dysponujący budżetem w kwocie 75 900 mln euro zaproponowanym przez Radę Europejską w lipcu 2020 r.
- W ramach trzeciego Programu działań Unii w dziedzinie zdrowia (2014–2020) wspierano wspólne działania i współfinansowano szereg projektów w dziedzinie e-zdrowia. Zapowiadany program EU4Health (2021-2027) ma również wspierać działania w dziedzinie e-zdrowia w Unii Europejskiej. Rada Europejska w konkluzjach z czerwca 2020 r. przewidziała budżet w wysokości 1 670 mln euro.
Badania dotyczące e-zdrowia
Komisja Europejska sfinansowała dwa badania w dziedzinie telemedycyny i dużych zbiorów danych, aby wyznaczyć kierunek polityce dotyczącej cyfrowych rozwiązań w dziedzinie ochrony zdrowia i opieki.
Komisja zleciła badanie w sprawie oceny przepisów państw UE w dziedzinie danych dotyczących zdrowia w świetle RODO (załącznik). Badanie pozwala gromadzić informacje o wdrażaniu RODO w sektorze zdrowia w różnych krajach. Daje ono również ogląd podstaw prawnych i warunków technicznych wymiany danych dotyczących zdrowia w poszczególnych krajach UE, a także wprowadzonych mechanizmów zarządzania mających ułatwić osobom trzecim dostęp do takich danych i umożliwić ich ponowne wykorzystanie.
KE prowadzi również badanie dotyczące luk regulacyjnych i barier utrudniających świadczenie usług w dziedzinie e-zdrowia, korzystanie ze sztucznej inteligencji w sektorze zdrowia, ze szczególnym naciskiem na odpowiedzialność za dane dotyczące zdrowia i korzystanie z takich danych. W badaniu KE analizuje art. 14 dyrektywy 2011/24/UE w sprawie stosowania praw pacjentów w transgranicznej opiece zdrowotnej.
Budowanie zdolności i umiejętności cyfrowe
Rozwiązania cyfrowe w zakresie usług zdrowotnych i opiekuńczych mogą przyczynić się do poprawy samopoczucia milionów obywateli oraz radykalnie zmienić sposób świadczenia tego typu usług na rzecz pacjentów, o ile rozwiązania te opracowano celowo i wdrożono w sposób opłacalny. Poza tym takie rozwiązania mogą pomóc zażegnywać kryzysy w dziedzinie zdrowia, takie jak pandemia COVID-19.
Komisja podejmuje starania, aby wspierać budowanie zdolności państw członkowskich w zakresie korzystania z nowych technologii, takich jak usługa telezdrowie i sztuczna inteligencja. Komisja pomaga ponadto zoptymalizować systemy zdrowia w krajach UE dzięki rozwojowi wskaźników i analizy porównawczej oraz za sprawą krótkoterminowych przeglądów partnerskich / tworzenia krótkoterminowych partnerstw. Ważnym elementem cyfryzacji sektora zdrowia i opieki medycznej jest współpraca Komisji z krajami UE mająca zapewnić studentom i pracownikom służby zdrowia, kierownictwu szpitali i decydentom politycznym szkolenie i kształcenie w dziedzinie umiejętności cyfrowych, w tym podnoszenie lub zmianę kwalifikacji oraz możliwości w zakresie dzielenia się wiedzą.
