Program UE dla zdrowia powstał w odpowiedzi na pandemię COVID-19, w celu zwiększenia gotowości na sytuacje kryzysowe w UE. Pandemia uwypukliła niedoskonałości krajowych systemów opieki zdrowotnej. Program UE dla zdrowia ma pomóc w długoterminowych wyzwaniach w dziedzinie zdrowia przez budowanie silniejszych, odporniejszych i bardziej dostępnych systemów opieki zdrowotnej.
Zdrowie jest inwestycją, a Program UE dla zdrowia, który pierwotnie dysponował budżetem w wysokości 5,3 mld euro na lata 2021–2027, zmniejszonym po rewizji wieloletnich ram finansowych 2021–2027 do 4,4 mld euro, jest bezprecedensowym wsparciem finansowym UE w tej dziedzinie. Program UE dla zdrowia to jasny sygnał, że zdrowie publiczne jest priorytetem UE. Program jest jednym z głównych instrumentów na drodze do powstania Europejskiej Unii Zdrowotnej.
Program, ustanowiony w rozporządzeniu (UE) 2021/522, wnosi unijną wartość dodaną i uzupełnia polityki państw członkowskich, jeśli chodzi o realizację czterech celów ogólnych odpowiadających założeniom programu i dziesięciu celów szczegółowych w poszczególnych obszarach interwencji. Te cele to:
- Poprawa i wspieranie zdrowia
- promocja zdrowia i profilaktyka chorób, zwłaszcza nowotworów
- międzynarodowe inicjatywy w dziedzinie zdrowia i współpraca międzynarodowa
- Ochrona ludzi
- zapobieganie, gotowość i reagowanie na transgraniczne zagrożenia dla zdrowia
- uzupełnianie krajowych zapasów podstawowych produktów niezbędnych w sytuacji kryzysowej
- utworzenie rezerwy personelu medycznego, personelu opieki zdrowotnej i personelu pomocniczego
- Dostęp do produktów leczniczych, wyrobów medycznych i produktów niezbędnych w sytuacji kryzysowej
- zapewnienie dostępności i przystępności cenowej produktów
- Udoskonalenie systemów ochrony zdrowia
- ulepszenie danych dotyczących zdrowia, narzędzi i usług cyfrowych, transformacja cyfrowa opieki zdrowotnej
- poprawa dostępu do opieki zdrowotnej
- opracowywanie i wdrażanie przepisów UE w dziedzinie zdrowia oraz podejmowanie decyzji w oparciu o dowody
- zintegrowane działania krajowych systemów opieki zdrowotnej
Program UE dla zdrowia i Europejska Unia Zdrowotna
Program UE dla zdrowia utoruje drogę do utworzenia Europejskiej Unii Zdrowotnej dzięki inwestycjom w pilne priorytety w dziedzinie zdrowia. Są to:
- reakcja na kryzys związany z COVID-19 i zwiększenie odporności na wypadek transgranicznych zagrożeń dla zdrowia
- europejski plan walki z rakiem
- strategia farmaceutyczna dla Europy.
Przyspieszone zostaną również prace nad pilnymi priorytetami w dziedzinie zdrowia, takimi jak cyfryzacja, zmniejszenie liczby zakażeń opornych na środki przeciwdrobnoustrojowe oraz poprawa wskaźnika szczepień.
UE zamierza dalej rozwijać udane inicjatywy, takie jak europejskie sieci referencyjne ds. chorób rzadkich, oraz kontynuować współpracę międzynarodową w zakresie globalnych zagrożeń i wyzwań.
Programy prac
Program UE dla zdrowia jest wdrażany w ramach rocznych programów prac. Pomoc przekazywana jest na szereg różnych działań, które pogrupowane są w cztery nadrzędne „komponenty”, przy czym tematem przekrojowym jest zwalczanie chorób nowotworowych. Te komponenty to:
- gotowość na wypadek sytuacji kryzysowej
- promocja zdrowia i zapobieganie chorobom
- systemy opieki zdrowotnej i pracownicy służby zdrowia
- technologie cyfrowe.
Program zapewnia wsparcie finansowe kwalifikującym się podmiotom, organizacjom ochrony zdrowia i organizacjom pozarządowym z UE lub z krajów spoza UE współpracujących z programem.
Zaangażowane podmioty
Od 30 marca do 22 maja 2023 r. odbyły się ukierunkowane konsultacje z zainteresowanymi stronami. 9 czerwca 2023 r. zorganizowano konferencję dla zainteresowanych stron. W wyniku tych działań przygotowano następujące dokumenty:
- Program UE dla zdrowia, konsultacje z zainteresowanymi stronami – sprawozdanie
- Program UE dla zdrowia, konferencja zainteresowanych stron – sprawozdanie
Sukces projektów realizowanych w ramach programu EU4Health wymaga współpracy wielu podmiotów:
- Kraje UE uczestniczą w konsultacjach dotyczących priorytetów i strategicznych kierunków programu oraz współpracują z Komisją w ramach grupy sterującej ds. Programu UE dla zdrowia, aby zapewnić spójność i komplementarność z krajową polityką zdrowotną. Przed przyjęciem rocznych programów prac przedstawiają swoją opinię na forum Komitetu ds. Programu UE dla zdrowia.
- Państwa trzecie stowarzyszone z Programem UE dla zdrowia uczestniczą w procesie konsultacji i monitorują prace grupy sterującej i komitetu programowego odpowiedzialnych za Program UE dla zdrowia. Korzystają one z finansowania tak jak każde inne państwo UE.
- Zainteresowane strony, czyli między innymi przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego i stowarzyszeń pacjentów, środowiska akademickiego i organizacji pracowników służby zdrowia, wypowiadają się na temat priorytetów i strategicznych kierunków oraz potrzeb, które należy uwzględnić w rocznym programie prac.
- Parlament Europejski jest informowany o postępach prac przygotowawczych i działaniach informacyjnych skierowanych do zainteresowanych stron.
- Komisja Europejska opracowuje, przyjmuje i realizuje roczne programy prac oraz monitoruje postępy w realizacji celów programu i składa sprawozdania na ten temat. Może w każdej chwili zasięgnąć opinii właściwych agencji zdecentralizowanych oraz niezależnych ekspertów w dziedzinie zdrowia w kwestiach technicznych lub naukowych istotnych dla realizacji programu.
- Program jest realizowany przez Agencję Wykonawczą ds. Zdrowia i Cyfryzacji (HaDEA).
Stowarzyszone kraje spoza UE
Krajami stowarzyszonymi z Programem UE dla zdrowia są Norwegia, Islandia, Ukraina, Mołdawia, Czarnogóra oraz Bośnia i Hercegowina.
Stowarzyszenie i udział Norwegii i Islandii (państw EFTA) w Programie UE dla zdrowia reguluje protokół 31 w sprawie współpracy w konkretnych dziedzinach poza czterema swobodami, dołączony do Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym (Dz.U. L 1 z 3.1.1994, s. 3). Komisja Europejska podpisała umowę stowarzyszeniową z władzami Ukrainy, Mołdawii, Czarnogóry oraz Bośni i Hercegowiny, która zapewnia tym krajom dostęp do unijnego finansowania.
Finansowanie i przetargi
Możliwości finansowania w ramach programu UE dla zdrowia publikuje Agencja Wykonawcza ds. Zdrowia i Cyfryzacji (HaDEA). Na stronach agencji można znaleźć zaproszenia do składania wniosków i zaproszenia do składania ofert.
Synergia i komplementarność z innymi funduszami
Kwestie związane ze zdrowiem mają charakter przekrojowy. Program UE dla zdrowia współpracuje z innymi unijnymi programami, politykami, instrumentami i działaniami:
- Europejski Fundusz Społeczny Plus (EFS+) w celu zapewnienia lepszego dostępu do opieki zdrowotnej przedstawicielom grup szczególnie wrażliwych
- Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego w celu poprawy regionalnej infrastruktury zdrowotnej
- Horyzont Europa na rzecz badań w dziedzinie zdrowia
- Unijny Mechanizm Ochrony Ludności / rescEU w celu gromadzenia zapasów interwencyjnych materiałów medycznych
- Cyfrowa Europa i instrument „Łącząc Europę” w celu budowania infrastruktury cyfrowej niezbędnej do korzystania z cyfrowych narzędzi ochrony zdrowia
- Program InvestEU
- Program na rzecz jednolitego rynku
- Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności
- Erasmus+
- Instrument wsparcia w sytuacjach nadzwyczajnych
Monitorowanie i ocena programu
Ramy monitorowania i oceny wyników programu
Ramy monitorowania i oceny wyników Programu UE dla zdrowia (PPMEF) obejmują logikę interwencji, solidne wskaźniki oparte na gromadzonych danych, mechanizmy monitorowania, sprawozdawczości i oceny oraz zarządzanie danymi, informacjami i wiedzą. Ramy PPMEF w Programie UE dla zdrowia powstały na podstawie przepisów dotyczących monitorowania i oceny w rozporządzeniu w sprawie Programu UE dla zdrowia.
Roczne monitorowanie wyników programu i sprawozdawczość
Zestawienie wyników programu, stanowiące część cyklu planowania i programowania strategicznego Komisji, jest kluczowym narzędziem rocznej sprawozdawczości na temat osiągniętych rezultatów, napotkanych wyzwań i obszarów możliwych usprawnień. Zawiera konkretne przykłady osiągnięć, uzasadnienie i strukturę rocznego programu prac, wkład w realizację ogólnych priorytetów Komisji oraz wykonanie i wyniki budżetu.
- Zestawienie wyników programu opublikowane w 2024 r.
- Zestawienie wyników programu opublikowane w 2023 r.
- Zestawienie wyników programu opublikowane w 2022 r.
Ocena śródokresowa i końcowa
Komisja Europejska przeprowadzi śródokresową i końcową ocenę Programu UE dla zdrowia. Komisja opublikuje i przekaże wnioski z obu ocen, okresowej i końcowej, opatrzone własnymi komentarzami, Parlamentowi Europejskiemu, Radzie, Europejskiemu Komitetowi Ekonomiczno-Społecznemu i Komitetowi Regionów.
Dodatkowe informacje
- Rozporządzenie (UE) 2021/522 w sprawie ustanowienia Programu działań Unii w dziedzinie zdrowia („Program UE dla zdrowia”) na lata 2021–2027
- Komunikat prasowy: Komisja z zadowoleniem przyjmuje wejście w życie Programu UE dla zdrowia
- Pytania i odpowiedzi: Program UE dla zdrowia 2021–2027
- Komunikat prasowy: Komisja z zadowoleniem przyjmuje porozumienie polityczne w sprawie Programu UE dla zdrowia
- Wniosek dotyczący Programu UE dla zdrowia (z załącznikami)
- Notatka prasowa na temat Programu UE dla zdrowia
- Zestawienie informacji na temat Programu UE dla zdrowia
- Plan odbudowy dla Europy
- Komunikat w sprawie WRF 2021-2027
Wcześniejsze programy na rzecz zdrowia
Od 2003 r. w ramach unijnych programów dla zdrowia gromadzi się wiedzę i dowody naukowe, które są podstawą do świadomego kształtowania polityki i dalszych badań naukowych. Mowa tu o sprawdzonych rozwiązaniach, narzędziach i metodach, które przynoszą korzyści zarówno sektorowi zdrowia publicznego, jak i obywatelom (np. lepsze testy diagnostyczne, pomoc dla krajów UE w opracowywaniu krajowych planów działania dotyczących chorób nowotworowych, lepsza opieka nad pacjentami).
