Globalny cel uwzględniony jako cel 3.3 w ramach celów zrównoważonego rozwoju ONZ dotyczy m.in. wyeliminowania do 2030 r. epidemii AIDS i gruźlicy oraz zwalczenia wirusowego zapalenia wątroby. UE z dużym zaangażowaniem odgrywa swoją rolę w tym ważnym przedsięwzięciu poprzez wspieranie działań i polityk w państwach członkowskich, aby poprawić ich skuteczność w zwalczaniu tych trzech epidemii i osiągnięciu celów zrównoważonego rozwoju.
Środki z zakresu polityki UE
Walka UE z HIV/AIDS ma długą historię, przy czym wirusowe zapalenie wątroby i gruźlica, które początkowo uważano za współzakażenia HIV, stopniowo zostały uznane za choroby niezależne.
W 2005 r. w komunikacie Komisji w sprawie zwalczania HIV/AIDS UE przedstawiła swój pierwszy instrument polityczny służący rozwiązaniu problemu HIV/AIDS na szczeblu europejskim. Dokument ten stanowił podstawę działań UE w latach 2006-2009.
HIV/AIDS pozostaje problemem zdrowia publicznego i priorytetem politycznym Unii Europejskiej i krajów sąsiadujących, dlatego w 2009 r. przyjęto drugi komunikat w sprawie zwalczania HIV/AIDS w Unii Europejskiej i krajach sąsiednich.
W komunikacie tym podkreślono znaczenie wdrażania na szerszą skalę strategii w zakresie profilaktyki, wspierania skutecznego przeciwdziałania HIV/AIDS w regionach priorytetowych oraz opracowania środków umożliwiających dotarcie do najbardziej zagrożonych grup ludności w całej Europie oraz udzielenie im wsparcia. Celem strategii było nadanie politycznego impulsu walce z HIV/AIDS poprzez zaangażowanie wszystkich zainteresowanych stron w państwach członkowskich, w tym społeczeństwa obywatelskiego i przemysłu, w działania dotyczące profilaktyki, priorytetowych regionów i grup, a także poprawy w zakresie wiedzy, monitorowania i oceny.
Po komunikacie z 2009 r. przedstawione zostały dwa kolejne plany działania.
W 2015 r. światowi przywódcy uzgodnili działania na szczeblu globalnym w celu położenia kresu do 2030 r. epidemii HIV/AIDS i gruźlicy oraz zwalczenia wirusowego zapalenia wątroby w ramach celów zrównoważonego rozwoju. Wraz z przyjęciem tych globalnych celów UE wyraziła polityczne zobowiązanie do wspierania krajów Unii w ich osiąganiu. W związku z tym w 2016 r. opublikowała komunikat pt. „Kolejne kroki w kierunku zrównoważonej przyszłości Europy” .
Przed 22. międzynarodową konferencją poświęconą AIDS, w 2018 r. Komisja Europejska opublikowała dokument roboczy służb Komisji, w którym przedstawiła stan prac na szczeblu UE, instrumenty polityczne oraz dobre praktyki w zwalczaniu HIV/AIDS, wirusowego zapalenia wątroby i gruźlicy w Unii Europejskiej i krajach sąsiadujących.
W dokumencie roboczym służb Komisji podsumowano wsparcie UE dla państw członkowskich w różnych obszarach polityki, takich jak: zdrowie publiczne, badania naukowe, polityka antynarkotykowa, współpraca na rzecz rozwoju, polityka akcesyjna i polityka sąsiedztwa, europejskie fundusze strukturalne. Ponadto przedstawiono finansowane przez UE dobre praktyki dotyczące wczesnej diagnostyki, wspierania przeprowadzania testów, szerszego docierania do grup szczególnie narażonych, zintegrowanej opieki nad pacjentami z wieloma chorobami, szybkiego objęcia opieką, leczenia profilaktycznego, promocji zdrowia oraz wsparcia dla sieci i organizacji społeczeństwa obywatelskiego.
Finansowane przez UE programy działań w dziedzinie zdrowia
UE finansuje również projekty i działania bezpośrednio za pośrednictwem unijnego programu działań w dziedzinie zdrowia. Działania wspierane w ramach programu UE w dziedzinie zdrowia pomogły w opracowaniu i wdrożeniu dobrych praktyk w wywiązaniu się z międzynarodowych zobowiązań w zakresie definitywnego zwalczenia AIDS i gruźlicy oraz ograniczenia wirusowego zapalenia wątroby. Dobre praktyki obejmują przede wszystkim:
- promowanie wczesnego diagnozowania HIV, zapalenia wątroby i gruźlicy, w tym zmniejszenie zjawiska późnego zgłaszania się do leczenia, a także wspieranie interwencji zaspokajających potrzeby w zakresie leczenia profilaktycznego
- integrację terapii i opieki, zapewnienie dostępu do nich, zintegrowaną diagnostykę i zarządzanie przypadkiem, łączenie poszczególnych usług zdrowotnych skierowanych do danej społeczności, np. w ramach więziennej opieki zdrowotnej
- wsparcie społeczeństwa obywatelskiego w konkretnych działaniach w walce z tymi chorobami.
Agencja Wykonawcza ds. Konsumentów, Zdrowia i Żywności (Chafea) od 2003 r. zarządza projektami dotyczącymi HIV, zapalenia wątroby i gruźlicy
Współpraca
Przez 15 lat (2005-2019) działały dwa organy powołane przez Komisję, które spotykały się dwa razy w roku, aby pomóc we wdrażaniu polityki i zacieśnić współpracę między krajami, społeczeństwem obywatelskim i organizacjami międzynarodowymi.
Zespół ekspertów ds. HIV/AIDS, wirusowego zapalenia wątroby i gruźlicy stanowił forum przedstawicieli krajowych organów ds. zdrowia krajów UE i EOG i miał ma celu wymianę informacji oraz zacieśnianie współpracy. Zespół ekspertów odgrywał ważną rolę w określaniu priorytetów w zakresie polityki dotyczącej HIV/AIDS, wirusowego zapalenia wątroby i gruźlicy.
Forum społeczeństwa obywatelskiego ds. HIV/AIDS, wirusowego zapalenia wątroby i gruźlicy było nieformalnym organem doradczym, który umożliwiał organizacjom pozarządowym i sieciom udział w kształtowaniu i wprowadzaniu w życie polityki UE. Forum udzielało porad zespołowi ekspertów i Komisji.
W 2019 r. grupy te zakończyły działalność. Niemniej jednak Komisja nadal prowadzi dyskusje na temat konkretnych aspektów wdrażania polityki dotyczącej HIV, gruźlicy i zapalenia wątroby oraz ułatwia wymianę najlepszych praktyk za pomocą odpowiednich mechanizmów, np. Komitetu ds. Bezpieczeństwa Zdrowia czy poszczególnych sieci w ramach platformy polityki zdrowotnej UE.
