F’dawn l-aħħar deċennji, ir-rati ta’ mard infettiv ġeneralment naqsu jew baqgħu stabbli fl-UE. Il-maġġoranza tal-imwiet fil-pajjiżi tal-UE issa huma minħabba mard mhux infettiv bħall-kanċer u l-mard kardjovaskulari. Madankollu, il-mard infettiv għadu jista’ jġib miegħu sfidi serji għas-saħħa pubblika kif urietna l-pandemija tal-coronavirus. Fid-dinja globalizzata tagħna, il-mard jista’ jinfirex malajr ħafna minn pajjiż għal ieħor.

L-identifikazzjoni bikrija ta’ theddid għas-saħħa teħtieġ sorveljanza u mekkaniżmi kontinwi u robusti għal twissija bikrija u rispons. L-UE waqqfet strutturi li jippermettu l-iskambju rapidu ta’ informazzjoni fost l-awtoritajiet tas-saħħa pubblika u l-korpi globali tal-Istati Membri bħall-Organizzazzjoni Dinjija tas-Saħħa, biex jidentifikaw theddida mill-aktar fis possibbli.

Sorveljanza ta’ mard infettiv u theddid ieħor għas-saħħa

Is-sistemi ta’ sorveljanza jipprovdu informazzjoni għall-monitoraġġ tax-xejriet tal-mard li jittieħed, jgħinu biex jiġu identifikati l-fatturi ta’ riskju, u l-oqsma għal intervent. Dawn jipprovdu informazzjoni għall-għażla tal-prijoritajiet, l-ippjanar, l-implimentazzjoni u l-allokazzjoni tar-riżorsi għall-programmi preventivi u għall-evalwazzjoni ta’ programmi preventivi u miżuri ta’ kontroll.

Id-Deċiżjoni 2119/98/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill oriġinalment waqqfet in-network għas-sorveljanza epidemjoloġika u l-kontroll ta’ mard li jinxtered.

Id-Deċiżjoni 2119/98/KE tħassret u ġiet sostitwita bid-Deċiżjoni 1082/2013/UE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat-22 ta’ Ottubru 2013 dwar theddid transkonfinali serju għas-saħħa. Din id-Deċiżjoni l-ġdida reġgħet qajmet in-network għas-sorveljanza epidemjoloġika tal-mard li jinxtered u l-kwistjonijiet speċjali tas-saħħa relatati. Dan in-network jgħaqqad flimkien il-Kummissjoni, iċ-Ċentru Ewropew għall-Prevenzjoni u l-Kontroll tal-Mard (ECDC) u l-awtoritajiet kompetenti responsabbli fil-livell nazzjonali għas-sorveljanza epidemjoloġika. Huwa mħaddem u kkoordinat mill-ECDC.

Id-Deċiżjoni 1082/2013/UE tagħti s-setgħa lill-Kummissjoni biex tistabbilixxi u taġġorna l-lista ta’ mard infettiv u kwistjonijiet tas-saħħa rilevanti bħar-reżistenza antimikrobika biex tiżgura l-kopertura tagħhom min-network ta’ sorveljanza epidemjoloġika. Il-Kummissjoni tistabbilixxi wkoll id-definizzjonijiet tal-każ li jikkonċernaw kull marda infettiva li l-Istati Membri jużaw għas-sorveljanza u r-rappurtar lill-ECDC, u b’hekk tiżgura l-komparabbiltà u l-kompatibbiltà tad-data miġbura fil-livell tal-Unjoni.

Lista ta’ mard infettiv riveduta

Il-Kummissjoni adottat Deċiżjoni ta’ Implimentazzjoni f’Ġunju 2018, li taġġorna l-lista ta’ madwar 50 marda infettiva mmonitorjati permezz tan-network ta’ sorveljanza epidemjoloġika tal-UE. Din il-lista l-ġdida tinkludi mard li jinxtered li reċentement feġġ jew reġa’ feġġ, bħall-infezzjonijiet taċ-Chikungunya, tad-Dengue, tal-Lyme newroborreljożi u taz-Zika. Id-Deċiżjoni rrevediet ukoll id-definizzjonijiet tal-każ għal diversi mard ieħor li jinxtered u kwistjonijiet relatati mas-saħħa bħar-reżistenza antimikrobika (AMR) u l-infezzjonijiet assoċjati mal-kura tas-saħħa (HAI). Il-lista hija konformi mal-aħħar data xjentifika, li nġabret bl-għajnuna u l-għarfien espert tal-ECDC. Din tikkorrispondi mal-klassifikazzjonijiet tal-Organizzazzjoni Dinjija tas-Saħħa (WHO).

Għal tipi oħrajn ta’ theddid, is-sorveljanza biex jiġu identifikati x-xejriet u l-bidliet fil-profil tar-riskju teħtieġ approċċi differenti. Il-Kummissjoni żżomm kuntatt mal-Aġenziji rilevanti tal-UE u mal-awtoritajiet tal-pajjiżi tal-UE biex tiżgura li l-pjanijiet ta’ tħejjija jevolvu biex jintlaqgħu t-theddidiet li qed jinbidlu.

Is-Sistema ta' Twissija u Reazzjoni Bikrija (EWRS)

L-EWRS hija sistema ta’ twissija rapida biex tinnotifika t-twissijiet fil-livell tal-UE dwar theddid transfruntier serju għas-saħħa, skont il-mandat tal-Artikolu 8 tad-Deċiżjoni 1082/2013/UE. Din is-sistema kunfidenzjali bbażata fuq l-internet tippermetti lill-Kummissjoni Ewropea u lill-awtoritajiet kompetenti maħtura responsabbli fil-livell nazzjonali (imsejħa awtoritajiet kompetenti tal-EWRS) biex ikunu f’komunikazzjoni permanenti. Il-pajjiżi tal-UE jistgħu jwissu, jaqsmu l-informazzjoni u jikkoordinaw ir-rispons nazzjonali għal theddid transfruntier serju b’mod f’waqtu u sigur.

Is-sistema hija proprjetà tal-Kummissjoni Ewropea u l-pjattaforma tal-IT hija operata mill-ECDC. L-EWRS ġiet użata b’suċċess biex tagħti twissija, taqsam l-informazzjoni u tikkoordina miżuri b’rispons għal tixrid preċedenti ta’ mard inklużi s-SARS, l-influwenza pandemika A(H1N1), l-Ebola, iz-Zika, il-COVID-19 u t-tixrid transfruntier ta’ mard ieħor li jinxtered.

Id-Deċiżjoni ta’ Implimentazzjoni tal-Kummissjoni (UE) 2017/253 tat-13 ta’ Frar 2017 tistabbilixxi l-proċeduri għan-notifika ta’ twissijiet taħt l-EWRS u għall-iskambju ta’ informazzjoni, ta’ konsultazzjoni u ta’ koordinazzjoni ta’ reazzjonijiet għal theddid tas-saħħa transfruntier.

Meta u kif tiġi attivata l-EWRS

L-awtoritajiet kompetenti tal-EWRS jew il-Kummissjoni Ewropea joħorġu twissija meta theddida transfruntiera serja għas-saħħa

• ma tkunx tas-soltu jew ma tkunx mistennija għall-post u l-ħin partikolari
• tikkawża morbidità jew mortalità sinifikanti, jew tikber malajr fl-iskala
• taqbeż il-kapaċità ta’ rispons nazzjonali u taffettwa aktar minn pajjiż wieħed tal-UE
• għandha mnejn teħtieġ rispons ikkoordinat fil-livell tal-Unjoni

It-twissijiet jintbagħtu mhux aktar tard minn 24 siegħa minn meta l-pajjiż tal-UE jew il-Kummissjoni jsiru jafu bit-theddida għall-ewwel darba. Pereżempju, l-ewwel notifika għal dak li aktar tard sar magħruf bħala SARS-CoV-2 (il-virus li jikkawża l-COVID-19) ġiet ippubblikata mill-Kummissjoni immedjatament mid-9 ta’ Jannar 2020, jiem wara li ċ-Ċina indikat l-eżistenza ta’ virus mhux magħruf.

L-użu tal-EWRS jista’ jinvolvi l-iskambju ta’ data personali meħtieġa biex jiġu identifikati persuni infettati kif ukoll individwi potenzjalment fil-periklu (l-hekk imsejħa “data tat-traċċar tal-kuntatti”). Dan isir skont il-leġiżlazzjoni dwar il-protezzjoni tad-data fis-seħħ (ir-Regolament (UE) Nru 2016/679 u r-Regolament (UE) 2018/1725 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill). Barra minn hekk, f’Ġunju 2017 il-Kummissjoni adottat ir-Rakkomandazzjoni (UE) 2017/1140 dwar data personali li tista’ tiġi skambjata permezz tal-EWRS.

Titjib tal-EWRS

L-EWRS ġiet imfassla mill-ġdid biex iżżid l-għarfien tas-sitwazzjoni f’każ ta’ theddida transfruntiera għas-saħħa u l-verżjoni l-ġdida ilha kompletament operattiva minn Novembru 2019.

Il-moduli u l-funzjonalitajiet ġodda li ġejjin ġew miżjuda mal-pjattaforma:

• Modulu ta’ tħejjija u komunikazzjoni tar-riskju għall-ixxerjar tad-dokumentazzjoni, il-pjanijiet u l-istrateġiji nazzjonali rilevanti
• Modulu ta’ għarfien tas-sitwazzjoni li jipprovdi informazzjoni kuntestwali marbuta ma’ avvenimenti speċifiċi u l-funzjonalità tal-elenkar f’linja, li jippermetti lill-pajjiżi tal-UE jixxerjaw b’mod formattat in-numru ta’ każijiet u informazzjoni rilevanti addizzjonali

Għan ewlieni ta’ dan il-proċess ta’ tfassil mill-ġdid huwa l-interkonnessjoni ma’ sistemi oħra ta’ twissija tal-UE. Bħalissa, l-EWRS hija interkonnessa ma’ 2 sistemi ta’ twissija:

• Is-Sistema ta’ Twissija Rapida għad-Demm / it-Tessuti u ċ-Ċelloli (RAB/RATC, DĠ SANTE)
• Is-Sistema Ewropea ta’ Twissija dwar Sustanzi Psikoattivi Ġodda (EWS-NPS, EMCDDA)

Bi pjanijiet ta’ aktar interkonnessjoni mas-Sistema ta’ Twissija u Informazzjoni tal-UE fis-snin li ġejjin, l-għan huwa li jkun hemm komunikazzjoni diretta u kollaborazzjoni bejn setturi differenti.