Rozwiązania cyfrowe mogą ułatwić opiekę zdrowotną i zapewnić do niej równy dostęp
Andrzej Ryś, dyrektor ds. systemów opieki zdrowotnej, produktów medycznych i innowacji w Dyrekcji Generalnej ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności Komisji Europejskiej mówi o korzyściach i możliwościach wynikających z cyfryzacji, a także o związanych z nią wyzwaniach.
Dlaczego inwestowanie w rozwiązania cyfrowe w ochronie zdrowia jest tak ważne?
Dlaczego? Ponieważ rozwiązania cyfrowe w tej dziedzinie mogą zrewolucjonizować usługi służby zdrowia i usługi opieki, a także pomóc milionom ludzi cieszyć się lepszym zdrowiem. Cyfryzacja pomaga zapewnić ciągłość opieki osobom podróżującym za granicę, ale – co równie ważne – zapewnia wszystkim pacjentom takie same szanse na skorzystanie z wysokiej jakości opieki, bez względu na miejsce zamieszkania.
To właśnie jest niezaprzeczalną zaletą europejskich sieci referencyjnych. Dzięki nim pacjenci cierpiący na choroby rzadkie mogą uzyskać porady od specjalistów z całej Europy bez konieczności podróżowania. Na poziomie Unii istnieje nawet specjalna platforma, która umożliwia pacjentom wirtualne konsultacje. Przemieszcza się wiedza, a nie pacjent.
Cyfryzacja ułatwia przekształcanie systemów opieki zdrowotnej z systemów opartych w głównej mierze na szpitalach w systemy bardziej środowiskowe i zintegrowane. Cyfrowe narzędzia w ochronie zdrowia mogą zmniejszyć zapotrzebowanie na bezpośrednie konsultacje – pacjenci mogliby na przykład przechodzić rutynowe badania kontrolne w domu. Narzędzia cyfrowe mogą również pomóc w lepszym wykorzystywaniu danych dotyczących zdrowia w badaniach, promowaniu innowacji i opracowywaniu nowych terapii.
Jakie działania podejmuje Komisja, jeśli chodzi o rozwiązania cyfrowe w ochronie zdrowia?
W 2018 r. Komisja przyjęła trzyczęściowy plan transformacji cyfrowej opieki zdrowotnej i społecznej na jednolitym rynku cyfrowym. Pierwsza część planu, jaki przedstawiliśmy w tym komunikacie, to promowanie lepszego dostępu do danych obywateli dotyczących zdrowia i wymiany tych danych. Do transgranicznej wymiany danych dotyczących zdrowia pacjentów między aptekami (e-recepty) oraz między szpitalami w nagłych przypadkach (kartoteki pacjentów) przystąpiło jak dotąd pięć państw członkowskich, a za chwilę dołączą dwa kolejne. Oczekujemy, że do 2021 r. do wymiany przyłączy się jeszcze 15 państw. W ubiegłym roku natomiast Komisja przyjęła zalecenie w sprawie europejskiego formatu wymiany dokumentacji medycznej, aby poszerzyć zestaw danych zawartych w kartotekach pacjentów o wyniki badań laboratoryjnych, zdjęcia i wypisy ze szpitala.
Druga część planu dotyczy usprawnienia wymiany danych w celach badawczych. Dobrym przykładem jest deklaracja dotycząca miliona genomów. Podpisało ją 21 państw członkowskich, zobowiązując się tym samym do stworzenia kohorty badawczej obejmującej co najmniej milion zsekwencjonowanych genomów.
Natomiast trzecia część to działania, które mają zachęcić większą liczbę osób do korzystania z cyfrowych technologii medycznych i zwiększyć poziom wiedzy i umiejętności cyfrowych naszych obywateli. Ta część obejmuje także wprowadzanie wspólnych zasad zatwierdzania i certyfikowania technologii medycznych oraz promowanie wymiany najlepszych praktyk.
Jaka jest przyszłość rozwiązań cyfrowych w dziedzinie zdrowia?
Komisja współpracuje z państwami członkowskimi, aby stworzyć wspólną europejską przestrzeń danych na temat zdrowia. Ułatwi ona dzielenie się danymi na potrzeby opieki i prowadzenia badań oraz zapewni dostęp do danych przy pełnym poszanowaniu ogólnego rozporządzenia o ochronie danych i z zachowaniem ścisłych zasad bezpieczeństwa. Organy krajowe oraz różne zainteresowane strony będą w bezpieczny sposób udostępniać dane, przeszukiwać je i dokonywać ich ekstrakcji z korzyścią dla wszystkich. Dostęp do danych dotyczących zdrowia otwiera na przykład ogromne możliwości badawcze. Potencjał ten jest obecnie ograniczony ze względu na luki w przepisach, brak interoperacyjności infrastruktur lub brak wzajemnych kodeksów postępowania zapewniających bezpieczną wymianę danych osobowych. Dużym wyzwaniem jest znalezienie właściwego modelu zarządzania, inwestowanie w infrastrukturę oraz opracowanie odpowiednich wytycznych etycznych i środków ochrony danych osobowych.
Chcemy, aby wszyscy mogli czerpać korzyści z cyfryzacji, ale nie kosztem prawa do prywatności. Dlatego właśnie ogólne rozporządzenie o ochronie danych jest teraz stosowane we wszystkich państwach członkowskich. Obecnie analizujemy, jak państwa członkowskie stosują w praktyce jego przepisy, zwłaszcza w tak delikatnej dziedzinie, jaką jest zdrowie.
Działania na poziomie UE
e-Zdrowie: rozwiązania cyfrowe w ochronie zdrowia Komisja Europejska – Zdrowie i Bezpieczeństwo Żywności |
Transformacja w ochronie zdrowia na jednolitym rynku cyfrowym Komisja Europejska – Sieci Komunikacyjne, Treści i Technologie |
Aktualności
Wymiana kartotek pacjentów już możliwa między Luksemburgiem, Chorwacją i Czechami Na razie wymiana cyfrowych kartotek pacjentów z informacjami o alergiach, obecnie przyjmowanych lekach i historii medycznej, np. przebytych zabiegach chirurgicznych, jest możliwa między dwoma państwami UE: Luksemburgiem lub Chorwacją (podróżni przyjeżdżający) i Czechami (podróżni wyjeżdżający). Dotyczy to nieplanowanych świadczeń opieki zdrowotnej (świadczenia ratunkowe). |
Te wirtualne sieci obejmują 25 krajów w całej Europie i łączą pracowników służby zdrowia, którzy mają pod swoją opieką pacjentów dotkniętych chorobami złożonymi lub rzadkimi. |
Dzięki tej decyzji będzie można w większym stopniu wykorzystywać takie informacje z kartoteki pacjenta, jak wyniki badań laboratoryjnych, wypisy ze szpitala oraz zdjęcia i ich opisy. Zwiększy to także zdolność systemów w poszczególnych krajach do transgranicznej wymiany elektronicznej dokumentacji medycznej i jej wykorzystania. |
21 państw członkowskich podpisało deklarację współpracy, aby stworzyć zasób miliona genomów Tym samym państwa te zobowiązały się do budowy kohorty badawczej liczącej co najmniej 1 mln zsekwencjonowanych genomów, które mają być dostępne w UE w 2022 r. Do 2025 r. zasób ten ma się zwiększyć do 10 mln genomów. |
Projekt jest częścią programu „Technologie dużych zbiorów danych na rzecz lepszych wyników” realizowanego w ramach inicjatywy w zakresie leków innowacyjnych. Zgromadzone rzeczywiste dane od pacjentów z nowotworami krwi mają pomóc lepiej zrozumieć mechanizmy chorobowe oraz wspierać rozwój skuteczniejszych metod leczenia. |
Ogłoszono zaproszenie do składania wniosków dotyczących wsparcia rozwoju narzędzi i technik analitycznych do wykorzystania głównie w profilaktyce i leczeniu raka, w tym także narzędzi sztucznej inteligencji do analizy obrazów raka. |
ROADMAP to partnerstwo prywatno-publiczne finansowane w ramach inicjatywy w zakresie leków innowacyjnych. Jego celem jest zintegrowanie rzeczywistych danych dotyczących choroby Alzheimera, pochodzących z różnych źródeł i krajów. W tym celu opracowano trójwymiarową kostkę danych, która porządkuje wszystkie dostępne obecnie dane badawcze. |
Potencjał technologii blockchain w Europie Blockchain jest technologią rozproszonego rejestru, dzięki której można przechowywać ostatni i ostateczny zapis danych transakcji w środowisku rozproszonym. Pozwala też na bezpieczną wymianę danych wrażliwych, takich jak dane dotyczące zdrowia, z możliwością śledzenia poszczególnych etapów tej wymiany. |
Projekty realizowane w ramach programu działań w dziedzinie zdrowia
Wspólne działanie na rzecz wsparcia sieci e-Zdrowie Wspólne działanie eHAction wspiera sieć e-Zdrowie, która w swoim wieloletnim programie prac na lata 2018–2021 przewidziała analizę swoich usług w dziedzinie e-zdrowia pod kątem tego, na ile mogą one ułatwić leczenie w przypadkach chorób przewlekłych oraz współwystępowania wielu chorób. |