Aby możliwa była właściwa reakcja na pojawiające się zagrożenia dla zdrowia w skali międzynarodowej, konieczne jest w pierwszej kolejności przeprowadzenie oceny ryzyka. Musimy odpowiedzieć sobie na ważne pytania:
- źródło: jaka choroba lub substancja chemiczna prowadzi do zachorowań?
- drogi przenoszenia zakażenia: jak się rozprzestrzenia choroba (np. drogą powietrzną jak grypa, przez żywność jak salmonella czy przez komary jak Zika)?
- skutki: jakie są skutki dla zdrowia ludzi (np. zapalenie płuc)?
- śmiertelność: jak poważna jest choroba, w tym jak wysoką śmiertelnością skutkuje?
Odpowiedzi na te pytania warunkują możliwą reakcję. Ponadto, podobnie jak to miało miejsce w przypadku COVID-19, pojawić się mogą zupełnie nowe choroby, na które reakcję musimy zaplanować, zanim uzyskamy odpowiedzi na wszystkie te pytania.
Decyzja nr 1082/2013/UE w sprawie poważnych transgranicznych zagrożeń dla zdrowia ustanawia mechanizmy skoordynowanej oceny ryzyka. Obejmują one wykorzystanie wiedzy specjalistycznej odpowiednich instytucji unijnych i międzynarodowych do zapewnienia rzetelnych podstaw naukowych, które są należycie uwzględniane w procesie koordynowania reakcji na zagrożenia.
Które agencje przeprowadzają ocenę ryzyka?
Na poziomie UE ocenę ryzyka przeprowadzają:
- Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC), jeżeli ryzyko:
- ma źródło biologiczne i skutkuje chorobami zakaźnymi lub opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe oraz zakażeniami związanymi z opieką zdrowotną
- jest nieznanego pochodzenia
- Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) – w przypadku poważnych transgranicznych zagrożeń dla zdrowia leżących w ramach jego kompetencji
- inne odpowiednie agencje UE, które mogą zostać o to poproszone z racji swojej wiedzy specjalistycznej w konkretnej dziedzinie (np. środowisko naturalne).
Jeżeli wymagana ocena ryzyka wykracza całkowicie lub częściowo poza uprawnienia agencji unijnych, to Komisja przedstawia doraźną ocenę ryzyka. Na przykład Komitet Naukowy ds. Zagrożeń dla Zdrowia i Środowiska oraz Pojawiających się Zagrożeń (SCHEER) może przedstawić ocenę ryzyka dla zdrowia publicznego w przypadku poważnych transgranicznych zagrożeń chemicznych.
W przypadku sytuacji nadzwyczajnej w dziedzinie zdrowia publicznego o międzynarodowym zasięgu w ocenie ryzyka uwzględnia się – o ile są dostępne – odpowiednie informacje dostarczone przez inne podmioty, w szczególności przez Światową Organizację Zdrowia (WHO).
