Ο παγκόσμιος στόχος 3.3 στο πλαίσιο των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) των Ηνωμένων Εθνών συνίσταται στην εξάλειψη, έως το 2030, των επιδημιών του AIDS, της φυματίωσης και της ηπατίτιδας, μεταξύ άλλων. Η ΕΕ έχει αποδείξει τη δέσμευσή της να διαδραματίσει τον ρόλο της σε αυτό το σημαντικό εγχείρημα, στηρίζοντας δράσεις και πολιτικές στα κράτη μέλη για τη βελτίωση της αντίδρασής τους στις τρεις αυτές επιδημίες και για την επίτευξη των ΣΒΑ.
Οι πολιτικές της ΕΕ
Η δράση της ΕΕ για την καταπολέμηση του HIV/AIDS έχει μακρά ιστορία, με την ιογενή ηπατίτιδα και τη φυματίωση να θεωρούνται αρχικά ως συλλοιμώξεις του HIV και σταδιακά να αντιμετωπίζονται ως αυτοτελείς νόσοι.
Η ΕΕ εξέδωσε για πρώτη φορά ένα μέσο πολιτικής για την αντιμετώπιση του HIV/AIDS σε ευρωπαϊκό επίπεδο το 2005 με την ανακοίνωση της Επιτροπής για την καταπολέμηση του HIV/AIDS. Αυτή αποτέλεσε τη βάση για τη δράση της ΕΕ από το 2006 έως το 2009.
Δεδομένου ότι ο HIV/AIDS εξακολουθεί να αποτελεί πηγή ανησυχίας για τη δημόσια υγεία αλλά και πολιτική προτεραιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των γειτονικών χωρών, το 2009 εκδόθηκε δεύτερη ανακοίνωση σχετικά με την καταπολέμηση του HIV/AIDS στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τις γειτονικές χώρες.
Η ανακοίνωση αυτή τόνισε τη σημασία της αναβάθμισης της υλοποίησης στρατηγικών πρόληψης, της υποστήριξης μιας αποτελεσματικής αντίδρασης στον HIV/AIDS σε περιφέρειες προτεραιότητας και της ανάπτυξης των μέσων για την προσέγγιση και την υποστήριξη πληθυσμών που βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο σε όλη την Ευρώπη. Στόχος της ήταν να δώσει πολιτική ώθηση στον αγώνα κατά του HIV/AIDS, ενθαρρύνοντας όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη των κρατών μελών, την κοινωνία των πολιτών και τη βιομηχανία να αναλάβουν δράση όσον αφορά την πρόληψη, τις περιφέρειες και τις ομάδες προτεραιότητας, τη βελτίωση της γνώσης, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση.
Η ανακοίνωση του 2009 συνοδευόταν από 2 διαδοχικά σχέδια δράσης
Το 2015, οι παγκόσμιοι ηγέτες συμφώνησαν για την ανάληψη παγκόσμιας δράσης με στόχο την εξάλειψη έως το 2030 των επιδημιών του HIV/AIDS και της φυματίωσης και την καταπολέμηση της ιογενούς ηπατίτιδας στο πλαίσιο των ΣΒΑ. Έχοντας θέσει τους παγκόσμιους αυτούς στόχους, η ΕΕ εξέφρασε, το 2016, την πολιτική της δέσμευση να στηρίξει τις χώρες της ΕΕ για την επίτευξη αυτών των στόχων στην ανακοίνωση σχετικά με τα επόμενα βήματα για ένα βιώσιμο ευρωπαϊκό μέλλον.
Ενόψει της 22ης διεθνούς διάσκεψης για το AIDS το 2018, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της, στο οποίο παρουσιάζεται η τρέχουσα κατάσταση σε επίπεδο ΕΕ, τα μέσα πολιτικής και οι ορθές πρακτικές για την καταπολέμηση του HIV/AIDS, της ιογενούς ηπατίτιδας και της φυματίωσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στις γειτονικές χώρες.
Το έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής προβαίνει σε απολογισμό της στήριξης της ΕΕ προς τα κράτη μέλη σε διάφορους τομείς πολιτικής, όπως η δημόσια υγεία, η έρευνα, η πολιτική για τα ναρκωτικά, η αναπτυξιακή συνεργασία, η πολιτική προσχώρησης και γειτονίας, τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά ταμεία κ.λπ. Επίσης, παρουσιάζει χρηματοδοτούμενες από την ΕΕ ορθές πρακτικές όσον αφορά την έγκαιρη διάγνωση, την ενθάρρυνση των διαγνωστικών εξετάσεων, την ευρύτερη προσέγγιση των ευάλωτων ομάδων, την ολοκληρωμένη περίθαλψη για όλες τις ασθένειες, την ταχεία σύνδεση με την περίθαλψη, την προληπτική θεραπεία, την προαγωγή της υγείας και την υποστήριξη των δικτύων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.
Χρηματοδοτούμενα προγράμματα της ΕΕ για την υγεία
Η ΕΕ χρηματοδοτεί επίσης έργα και δραστηριότητες απευθείας μέσω του προγράμματος της ΕΕ για την υγεία. Οι δράσεις που υποστηρίζονται από το πρόγραμμα της ΕΕ για την υγεία έχουν συμβάλει στην ανάπτυξη και την εφαρμογή ορθών πρακτικών όσον αφορά την επίτευξη διεθνών δεσμεύσεων για την εξάλειψη του AIDS και της φυματίωσης και για τη μείωση της ιογενούς ηπατίτιδας. Οι κύριες θεματικές των δράσεων αυτών αφορούν τα εξής:
- προώθηση της έγκαιρης διάγνωσης του HIV, της ηπατίτιδας και της φυματίωσης, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης του αριθμού των ασθενών με καθυστερημένη διάγνωση, καθώς και παρεμβάσεων για την αντιμετώπιση των αναγκών βελτίωσης της προληπτικής θεραπείας
- ενσωμάτωση των συστημάτων θεραπείας και περίθαλψης, διασφάλιση της πρόσβασης, της ολοκληρωμένης διάγνωσης και της διαχείρισης των κρουσμάτων, γεφύρωση των υγειονομικών υπηρεσιών εντός και εκτός της κοινότητας, συμπεριλαμβανομένης της υγειονομικής περίθαλψης στα σωφρονιστικά ιδρύματα
- στήριξη της κοινωνίας των πολιτών όσον αφορά την ειδική συμμετοχή της στην αντιμετώπιση αυτών των νόσων
Ο Εκτελεστικός Οργανισμός για τους Καταναλωτές, την Υγεία και τα Τρόφιμα (CHAFEA) διαχειρίζεται έργα για τον HIV, την ηπατίτιδα και τη φυματίωση από το 2003.
Συνεργασία
Για 15 χρόνια (2005-2019), η Επιτροπή είχε συγκροτήσει 2 φορείς που συνεδρίαζαν δύο φορές τον χρόνο προκειμένου να συμβάλουν στην εφαρμογή των πολιτικών και να ενισχύσουν τη συνεργασία μεταξύ των χωρών, της κοινωνίας των πολιτών και των διεθνών οργανισμών.
Η ομάδα προβληματισμού για τον HIV/AIDS, την ιογενή ηπατίτιδα και τη φυματίωση ήταν ένα φόρουμ στο οποίο συμμετείχαν εκπρόσωποι των εθνικών υγειονομικών αρχών από τις χώρες της ΕΕ και του ΕΟΧ με σκοπό την ανταλλαγή πληροφοριών και την ενίσχυση της συνεργασίας. Η ομάδα προβληματισμού έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στον καθορισμό των πολιτικών προτεραιοτήτων για τον HIV/AIDS, την ιογενή ηπατίτιδα και τη φυματίωση.
Το φόρουμ της κοινωνίας των πολιτών για τον HIV/AIDS, την ιογενή ηπατίτιδα και τη φυματίωση ήταν ένας άτυπος συμβουλευτικός φορέας που διευκόλυνε τη συμμετοχή των ΜΚΟ και των δικτύων στη διαμόρφωση και την εφαρμογή της ευρωπαϊκής πολιτικής. Το φόρουμ παρείχε συμβουλές στην ομάδα προβληματισμού και στην Επιτροπή.
Το 2019, οι ομάδες αυτές έπαυσαν να υφίστανται με αυτή τη μορφή. Ωστόσο, η Επιτροπή συνεχίζει τις συζητήσεις σχετικά με συγκεκριμένες πτυχές της εφαρμογής της πολιτικής για τον HIV, τη φυματίωση και την ηπατίτιδα και διευκολύνει την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών μέσω κατάλληλων μηχανισμών, συμπεριλαμβανομένης της επιτροπής υγειονομικής ασφάλειας, καθώς και ειδικών δικτύων στην πλατφόρμα για την πολιτική υγείας της ΕΕ.
