Το κάπνισμα είναι ο μεγαλύτερος από τους κινδύνους για την υγεία που μπορούν να αποφευχθούν και η σημαντικότερη αιτία πρόωρων θανάτων στην ΕΕ, καθώς ευθύνεται για σχεδόν 700.000 θανάτους κάθε χρόνο. Το 50% περίπου των καπνιστών πεθαίνει πρόωρα (κατά μέσο όρο 14 χρόνια νωρίτερα).
Αν και έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος τα τελευταία χρόνια, το ποσοστό των καπνιστών στην ΕΕ εξακολουθεί να είναι υψηλό: το 26 % του συνολικού πληθυσμού και το 29% των νεαρών Ευρωπαίων ηλικίας 15-24 ετών καπνίζουν.
Προτεραιότητες πολιτικής
Για να αντιμετωπίσουν αυτή την κατάσταση, η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι εθνικές κυβερνήσεις έλαβαν διάφορα μέτρα κατά του καπνίσματος με τη μορφή νομοθεσίας, συστάσεων και, στο παρελθόν, ενημερωτικών εκστρατειών.
Τα μέτρα πολιτικής περιλαμβάνουν ιδίως:
- τις κανονιστικές ρυθμίσεις των προϊόντων καπνού (π.χ. συσκευασία, επισήμανση και συστατικά)
- τους περιορισμούς στη διαφήμιση των προϊόντων καπνού
- τη δημιουργία χώρων όπου απαγορεύεται το κάπνισμα
- τα φορολογικά μέτρα και τις δράσεις κατά του λαθρεμπορίου
Τα μέτρα προστατεύουν τους πολίτες από τις βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος και άλλες μορφές κατανάλωσης καπνού, όπως το παθητικό κάπνισμα. Κυρίως, έχουν ως στόχο να βοηθήσουν τους καπνιστές να κόψουν το κάπνισμα, και όσους δεν καπνίζουν να μην το αρχίσουν. Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στους νέους, επειδή το 93 % των καπνιστών αρχίζουν το κάπνισμα πριν από τα 26.
Νομοθετική ρύθμιση για τα προϊόντα
Η θέσπιση κανόνων σε επίπεδο ΕΕ είναι απαραίτητη λόγω του σημαντικού διασυνοριακού εμπορίου προϊόντων καπνού και του κινδύνου αποκλίσεων μεταξύ των εθνικών νομοθεσιών. Οι κανόνες αυτοί προστατεύουν τους καταναλωτές σε ολόκληρη την ΕΕ. Η οδηγία για τα προϊόντα καπνού ρυθμίζει την παραγωγή, την παρουσίαση και την πώληση των προϊόντων καπνού και των συναφών προϊόντων από τον Μάιο 2016.
Άλλες δραστηριότητες της ΕΕ
- Η οδηγία 2011/64/ΕΕ του Συμβουλίου για τη διάρθρωση και τους συντελεστές του ειδικού φόρου κατανάλωσης που εφαρμόζονται στα βιομηχανοποιημένα καπνά εισήγαγε υψηλούς φόρους στα προϊόντα καπνού, οι οποίοι είναι εξαιρετικά αποτελεσματικοί για τη μείωση του καπνίσματος, ιδίως μεταξύ των νέων.
- Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF) διερευνά το παράνομο εμπόριο καπνού σύμφωνα με το διεθνές πρωτόκολλο για το λαθρεμπόριο προϊόντων καπνού.
Διεθνής συνεργασία
Η ΕΕ συνεργάζεται και με τους διεθνείς εταίρους της για τη μείωση της κατανάλωσης καπνού σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι χώρες της ΕΕ, από κοινού με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, είναι ενεργοί εταίροι στη σύμβαση-πλαίσιο του ΠΟΥ για την καταπολέμηση του καπνίσματος, μιας νομικά δεσμευτικής διεθνούς συνθήκης που έχει ως στόχο να μειώσει τις επιπτώσεις της κατανάλωσης καπνού στην υγεία και την οικονομία. Οι διασκέψεις των μερών της σύμβασης πραγματοποιούνται κάθε δεύτερο έτος για τη λήψη αποφάσεων, την έγκριση πρωτοκόλλων και την έκδοση κατευθυντήριων γραμμών.
Εκστρατείες της ΕΕ
Η Επιτροπή έχει ασχοληθεί επί μεγάλο χρονικό διάστημα με την απεξάρτηση από το κάπνισμα. Τρεις εκστρατείες σε επίπεδο ΕΕ αφορούσαν την καταπολέμηση του καπνίσματος στην Ευρώπη, αλλά από το 2016, δίνεται έμφαση στις εθνικές πρωτοβουλίες.
