Skip to main content
Symbol graficzny Komisji Europejskiej
Public Health

Informacje ogólne

Szczepienia są głównym narzędziem w zakresie profilaktyki pierwotnej chorób, są też jednym z najbardziej opłacalnych środków ochrony zdrowia publicznego, jakie są dostępne. Immunizacja przez szczepienia stanowi najlepszą ochronę przed poważnymi chorobami, chorobami możliwymi do uniknięcia, a także śmiertelnymi chorobami zakaźnymi. Powszechne szczepienia doprowadziły do wyeliminowania ospy wietrznej, do całkowitego zaniku zachorowań na poliomyelitis w Europie oraz do niemal całkowitego wyeliminowania wielu innych chorób.

Strategia UE dotycząca szczepionek przeciwko COVID-19

17 czerwca 2020 r. Komisja Europejska przedstawiła strategię UE dotyczącą szczepionek przeciwko COVID-19 mającą na celu szybsze opracowanie, produkcję i dystrybucję szczepionek na COVID-19. Bezpieczne i skuteczne szczepionki przeciwko SARS-CoV-2, wirusowi wywołującemu COVID-19, są naszym najlepszym sposobem na stopniowe zakończenie pandemii.

15 października 2020 r. Komisja opublikowała komunikat „Gotowość w obszarze strategii szczepień i wprowadzania szczepionek przeciwko COVID-19”, w którym przedstawiła kluczowe elementy, które państwa członkowskie powinny uwzględnić w swoich krajowych planach szczepień przeciwko COVID-19, w szczególności jeśli chodzi o określenie grup priorytetowych pod względem szczepień.

Obecne wyzwania

Obecnie corocznie ponad 100 mln dzieci na całym świecie jest szczepionych przeciw chorobom takim jak błonica, tężec, krztusiec, gruźlica, poliomyelitis, odra i wirusowe zapalenie wątroby . Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) szczepienia co roku zapobiegają około 2-3 mln zgonów na całym świecie i zmniejszają koszty leczenia konkretnych chorób, w tym leczenia przeciwdrobnoustrojowego (przepisywanego w przypadku infekcji wirusowych).

Jednak pomimo znacznego rozwoju w dziedzinie szczepień niektóre państwa UE i państwa sąsiadujące doświadczają obecnie bezprecedensowego wzrostu liczby zachorowań, którym można zapobiec dzięki szczepieniom, a dzieje się tak ze względu na to, że nie wszyscy się szczepią. Osłabienie zaufania publicznego do szczepień, różnice geograficzne w dostępności do szczepionek oraz rozprzestrzenianie się błędnych informacji i dezinformacji na temat szczepień budzą niepokój i są dużym wyzwaniem dla ekspertów w dziedzinie zdrowia publicznego. Komisja Europejska i kraje UE wspólnie starają się zapewnić sprawiedliwy dostęp do szczepionek wszystkim obywatelom UE, zwalczać błędne informacje i dezinformację oraz poprawić zaufanie do szczepionek.

W Unii Europejskiej obowiązują bardzo surowe przepisy dotyczące zatwierdzania wszelkich szczepionek wprowadzanych na rynek. Europejska Agencja Leków (EMA) przeprowadza ocenę nowo opracowanych szczepionek i sprawuje nad nimi nadzór. Szczepionki są kompleksowo testowane, a następnie Komisja Europejska może wydać pozwolenie na dopuszczenie ich do obrotu. Po wydaniu przez Komisję pozwolenia i dopuszczeniu szczepionek do obrotu na rynku unijnym EMA nadal ocenia ich bezpieczeństwo i sprawuje nad nimi nadzór. Wszystkie te działania mają na celu zapewnienie jak najwyższego poziomu bezpieczeństwa. Zdrowie i dobrostan obywateli jest tu kwestią najważniejszą.

Szczepionki zawierają antygeny pobudzające odporność na określone patogeny, takie jak wirus grypy. Jednak aby szczepionki były skuteczne, muszą zawierać również inne substancje, w tym stabilizatory, adiuwanty i konserwanty.

Substancje stabilizujące służą zachowaniu skuteczności szczepionek podczas ich przechowywania. Adiuwanty dodawane są do szczepionek w celu zwiększenia reakcji odpornościowej. Pobudzają one produkcję przeciwciał przeciwko wirusowi lub bakterii, dzięki czemu szczepionki są bardziej wydajne i długotrwałe. Trzecią substancją są substancje konserwujące, które powstrzymują rozwój niebezpiecznych bakterii lub grzybów, co ma zasadnicze znaczenie dla zagwarantowania bezpieczeństwa szczepionek. Wszystkie komponenty szczepionek wprowadzanych do obrotu w Unii Europejskiej podlegają intensywnej kontroli i w wyniku różnych badań uznano je za bezpieczne w kontekście szczepionek. Dobrym źródłem informacji na temat bezpieczeństwa szczepionek jest krótki internetowy kurs WHO na temat bezpieczeństwa szczepionek.

Działania na szczeblu UE

Polityka szczepień leży w gestii organów krajowych, niemniej jednak Komisja Europejska wspiera państwa członkowskie UE w koordynacji realizowanych przez nie strategii i programów.

W grudniu 2018 r. ministrowie zdrowia państw członkowskich UE przyjęli zalecenie Rady w sprawie ściślejszej współpracy w zakresie przeciwdziałania chorobom zwalczanym drogą szczepień. Działania, do których wzywa się w ramach tej inicjatywy politycznej, mają na celu na przykład koordynację zamówień na szczepionki, wspieranie badań naukowych i innowacji oraz przeciwdziałanie uchylaniu się od szczepień, przy czym ogólnym celem jest zwiększenie liczby szczepień w UE na wszystkich etapach życia człowieka.

Ponadto Komisja wspiera państwa członkowskie UE w utrzymywaniu i zwiększaniu wskaźników szczepień poprzez:

Wspólne działanie w zakresie szczepień

Komisja Europejska wzmacnia swoje wsparcie dla krajowych działań na rzecz zwiększenia zasięgu szczepień, również poprzez wspólne działanie w zakresie szczepień współfinansowane w ramach programu działań w dziedzinie zdrowia (3,55 mln euro).

Wspólne działanie w zakresie szczepień, rozpoczęte w 2018 r., ma na celu rozwiązanie problemu uchylania się od szczepień oraz zwiększenia zasięgu szczepień w UE. Jest ono koordynowane przez INSERM (Francja) i uczestniczy w nim 20 krajów partnerskich (17 państw UE i 3 państwa spoza UE).

Jego celem jest zacieśnienie współpracy krajowych grup doradczych ds. szczepień (NITAGs) z myślą o zwiększeniu zaufania obywateli do procesu podejmowania decyzji dotyczących wprowadzania nowych szczepionek i zwiększenia jego przejrzystości.

Koalicja na rzecz szczepień

Wiosną 2019 r. utworzono koalicję na rzecz szczepień, która zrzesza europejskie stowarzyszenia pracowników opieki zdrowotnej i stowarzyszenia studentów w celu propagowania szczepień w codziennej pracy z pacjentami i innymi pracownikami opieki zdrowotnej. Członkowie tej koalicji wspierają rzetelne informowanie opinii publicznej, zwalczanie mitów wokół szczepień i szczepionek oraz wymianę najlepszych praktyk w tym obszarze. Aktualnie koalicji przewodniczą wspólnie przedstawiciele trzech dużych europejskich stowarzyszeń pracowników służby zdrowia:

9 lutego 2021 r. koalicja opublikowała manifest zawierający trzy główne powody, dla których wszyscy pracownicy służby zdrowia powinni zostać zaszczepieni przeciwko COVID-19, gdy uzyskają taką możliwość:

  1. aby chronić się przed chorobą i ewentualnymi poważnymi lub zagrażającymi życiu komplikacjami
  2. szczepionki przeciwko COVID-19 są bezpieczne i skuteczne
  3. aby pomóc w zapewnieniu zdolności w zakresie opieki zdrowotnej.

W 2021 r. wydała również oświadczenie popierające doroczną kampanię informacyjną na rzecz profilaktyki grypy, w której zalecono, aby pracownicy służby zdrowia szczepili się przeciwko grypie, a w 2022 r. – oświadczenie podkreślające znaczenie szczepień rutynowych i szczepień dzieci.

Koalicja na rzecz szczepień spotyka się co roku, aby omówić swoje działania na rzecz promowania szczepień.

Więcej informacji