Οι λοιμώδεις νόσοι μπορούν να εξαπλωθούν γρήγορα εάν δεν ληφθούν εγκαίρως μέτρα. Σε περίπτωση διασυνοριακής επιδημικής έξαρσης, η αντίδραση πρέπει να είναι ταχεία, στοχευμένη και συντονισμένη. Ομοίως, οι χημικές απειλές ή οι περιβαλλοντικές καταστροφές (π.χ. εκρήξεις ηφαιστείων) μπορούν γρήγορα να υπερβούν τα σύνορα μιας χώρας ή να υπερισχύσουν των εθνικών ικανοτήτων αντίδρασης.
Ο ρόλος της ΕΕ όσον αφορά τη διαχείριση υγειονομικών κρίσεων είναι κυρίως να διασφαλίζει τον συντονισμό της αντίδρασης. Αντίθετα, η λήψη ειδικών μέτρων δημόσιας υγείας παραμένει στην αρμοδιότητα των εθνικών κυβερνήσεων, λαμβάνοντας υπόψη παράγοντες όπως η εθνική επιδημιολογική κατάσταση, η κοινωνική διάρθρωση και η ικανότητα του εθνικού συστήματος υγείας.
Η Επιτροπή συνεργάζεται στενά με τις χώρες της ΕΕ προκειμένου να διασφαλίσει ότι η εθνική τους αντίδραση είναι συνεκτική και καλά συντονισμένη. Η Επιτροπή μπορεί επίσης να κινητοποιήσει μέσα άμεσης στήριξης σε επίπεδο ΕΕ προς τα κράτη μέλη, όπως οι κοινές προμήθειες.
Η πλέον πρόσφατη πανδημία του κορονοϊού αποτελεί μια σοβαρή υγειονομική κρίση που απαιτεί εκτεταμένη και συντονισμένη δράση σε επίπεδο ΕΕ. Ένα προηγούμενο έμπρακτο παράδειγμα συντονισμού της ΕΕ είναι η επιδημία του ιού Έμπολα στη Δυτική Αφρική.
Επιτροπή υγειονομικής ασφάλειας
Η επιτροπή υγειονομικής ασφάλειας (ΕΥΑ) συντονίζει την ταχεία αντίδραση της ΕΕ σε σοβαρές διασυνοριακές απειλές κατά της υγείας. Αποτελεί σημαντικό φόρουμ για την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τα ειδικά μέτρα που λαμβάνει η κάθε χώρα και, από κοινού με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καθορίζει τις δράσεις που πρέπει να αναληφθούν για την ετοιμότητα, τον σχεδιασμό, την επικοινωνία και την αντιμετώπιση κινδύνων και κρίσεων.
Η ΕΥΑ απαρτίζεται από εκπροσώπους των υγειονομικών αρχών των χωρών της ΕΕ, ενώ οι υποψήφιες και δυνάμει υποψήφιες χώρες συμμετέχουν ως παρατηρητές. Ειδικά για τις συνεδριάσεις της ΕΥΑ για την COVID-19, χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ελβετία και η Ουκρανία καλούνται να συμμετάσχουν για την ενίσχυση της συνεργασίας.
Η ΕΥΑ συνέρχεται ανά τακτά διαστήματα και, όταν η κατάσταση το απαιτεί, κατόπιν αιτήματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ή μιας χώρας της ΕΕ. Την προεδρία της ασκεί η Επιτροπή. Η ΕΥΑ έχει πραγματοποιήσει συχνές συνεδριάσεις από την έναρξη της πανδημίας COVID-19.
Κάθε φορά που μια χώρα της ΕΕ σκοπεύει να λάβει μέτρα δημόσιας υγείας για την καταπολέμηση σοβαρής διασυνοριακής απειλής, οφείλει να ενημερώνει τις άλλες χώρες της ΕΕ και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με τη φύση, τον σκοπό και το πεδίο εφαρμογής των μέτρων αυτών πριν από την έγκριση τους, εκτός εάν η ανάγκη προστασίας της δημόσιας υγείας καθιστά αναγκαία την άμεση έγκρισή τους.
Εκπρόσωποι των εθνικών υγειονομικών υπηρεσιών διαβουλεύονται στο πλαίσιο της ΕΥΑ και σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προκειμένου να συντονίσουν
- τα εθνικά μέτρα αντιμετώπισης της σοβαρής διασυνοριακής απειλής κατά της υγείας
- την ενημέρωση του κοινού και των επαγγελματιών του τομέα της υγείας, σε καταστάσεις κινδύνου και κρίσης, η οποία δύναται να προσαρμόζεται στις εθνικές ανάγκες και ιδιαιτερότητες
Σε περίπτωση σοβαρής διασυνοριακής απειλής κατά της υγείας, η οποία υπερβαίνει τις εθνικές ικανότητες αντίδρασης, η πληττόμενη χώρα της ΕΕ μπορεί επίσης να ζητήσει τη βοήθεια άλλων χωρών της ΕΕ μέσω του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ένωσης.
Φαρμακευτικές διαδικασίες κατά τη διάρκεια πανδημικής απειλής
Σε περίπτωση πανδημικής απειλής ή πολύ σοβαρής απειλής που θέτει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί να κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης στον τομέα της δημόσιας υγείας, η οποία ενεργοποιεί ειδικές διατάξεις στη φαρμακευτική νομοθεσία της ΕΕ για την ταχεία χορήγηση αδειών κυκλοφορίας για φαρμακευτικά προϊόντα. Μπορεί επίσης να εξετάσει τη δυνατότητα εφαρμογής ταχείας διαδικασίας για τη γρήγορη έγκριση εμβολίων κατά της πανδημικής γρίπης.
Η Επιτροπή βρίσκεται επίσης σε συνεχή επικοινωνία με βασικούς εταίρους, όπως το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC), ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMA) και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ).
Επικοινωνία σε καταστάσεις κινδύνου και κρίσης
Η σαφής και αποτελεσματική ενημέρωση και επικοινωνία με το κοινό και τους επαγγελματίες του τομέα της υγείας αποτελούν ουσιώδη στοιχεία για την αντιμετώπιση κρίσεων σε εθνικό επίπεδο.
Η ΕΕ στηρίζει τα κράτη μέλη όσον αφορά την ενημέρωση σχετικά με τους κινδύνους σε περίπτωση επιδημικών εξάρσεων, αλλά δεν επιβάλλει εναρμονισμένα μηνύματα. Αντιθέτως, ρόλος της Επιτροπής είναι να διασφαλίζει τον συντονισμό μεταξύ των κρατών μελών, ώστε η ενημέρωση του κοινού και των επαγγελματιών του τομέα της υγείας να είναι συνεκτική και συνεπής.
Δίκτυο υπευθύνων επικοινωνίας
Η επιτροπή υγειονομικής ασφάλειας συγκρότησε το δίκτυο υπευθύνων επικοινωνίας, μια υποομάδα στην οποία συμμετέχουν ειδικοί σε θέματα επικοινωνίας και διαχείρισης κινδύνων από χώρες της ΕΕ, την Επιτροπή και οργανισμούς της ΕΕ, οι οποίοι αναλαμβάνουν τα ηνία της επικοινωνίας σε περίπτωση κρίσεων στον τομέα της υγείας.
Αυτό το δίκτυο διευκολύνει τη συνεργασία:
- κατά τη διάρκεια της κρίσης, απλουστεύοντας εξαρχής την ανταλλαγή πληροφοριών και συντονίζοντας τις εθνικές στρατηγικές και την ενημέρωση του κοινού, ώστε να διασφαλίζεται η συνέπεια και η συνεκτικότητά τους, ενώ παραμένουν παράλληλα προσαρμοσμένες στις εθνικές συνθήκες
- μακροπρόθεσμα, με την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών επικοινωνίας σε καταστάσεις κινδύνου και κρίσης στον τομέα της υγείας, και την παροχή συστάσεων για προληπτικά μέτρα
Τεχνική ομάδα εργασίας σχετικά με τις διαγνωστικές δοκιμασίες για την COVID-19
Στο πλαίσιο της πανδημίας της COVID-19, η επιτροπή υγειονομικής ασφάλειας (ΕΥΑ) συγκρότησε, τον Μάιο του 2021, τεχνική ομάδα εργασίας σχετικά με τις διαγνωστικές δοκιμασίες για την COVID-19, στην οποία συμμετέχουν εμπειρογνώμονες από τις 27 χώρες της ΕΕ και τη Νορβηγία, καθώς και εκπρόσωποι της Γενικής Διεύθυνσης Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων, του Κοινού Κέντρου Ερευνών και του ECDC.
Ειδικότερα, η τεχνική ομάδα εργασίας θα πραγματοποιήσει συζητήσεις σχετικά με τα εξής:
- προτάσεις για επικαιροποιήσεις του ενωσιακού κοινού καταλόγου ταχειών δοκιμασιών αντιγόνων, οι οποίες θα πρέπει να εγκριθούν από την ΕΥΑ
- εναρμονισμένο πρωτόκολλο, συμπεριλαμβανομένων κοινών κριτηρίων, για ανεξάρτητες μελέτες επικύρωσης που αξιολογούν τις κλινικές επιδόσεις των ταχειών δοκιμασιών αντιγόνων
Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την τεχνική ομάδα εργασίας και τις δραστηριότητές της.
