Over resistentie tegen antimicrobiële stoffen
Resistentie tegen antimicrobiële stoffen (Antimicrobial resistance, AMR) is het vermogen van micro-organismen om te overleven of te groeien ondanks een antimicrobiële stof die dat micro-organisme normaliter in zijn groei afremt of doodt.
AMR is verantwoordelijk voor meer dan 35 000 doden per jaar in de EU/EER.
AMR brengt ook aanzienlijke kosten mee, onder meer voor de gezondheidszorg.
In 2019 heeft de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) resistentie tegen antimicrobiële stoffen tot een van de tien grootste wereldwijde bedreigingen voor de volksgezondheid verklaard. In juli 2022 hebben de Commissie en de lidstaten AMR aangemerkt als een van de drie grootste bedreigingen voor de gezondheid.
Over het geheel genomen blijkt uit de meest recente gegevens een aanzienlijke toename van het aantal infecties en sterfgevallen als gevolg van bacteriële antibioticaresistentie, met name in de gezondheidszorg.
- Ongeveer 70 % van de infecties met antibioticaresistente bacteriën doen zich in de gezondheidszorg voor
- Een blijvende toename van de resistentie zal wereldwijd naar schatting tot 10 miljoen sterfgevallen per jaar leiden en het mondiale bruto binnenlands product met 2 à 3,5 % doen krimpen
- Tegen 2050 zouden de kosten voor de wereldeconomie kunnen oplopen tot 100 biljoen USD.
Meer informatie:
De EU-maatregelen uitbreiden
Op 13 juni 2023 heeft de Raad de aanbeveling inzake de uitbreiding van de EU-maatregelen ter bestrijding van resistentie tegen antimicrobiële stoffen met behulp van een “één gezondheid”-benadering aangenomen
Op 1 juni 2023 heeft het Europees Parlement een resolutie over actie door de EU om resistentie tegen antimicrobiële stoffen tegen te gaan aangenomen
Op 26 april 2023 heeft de Europese Commissie een voorstel goedgekeurd voor een aanbeveling van de Raad inzake de uitbreiding van de EU-maatregelen ter bestrijding van resistentie tegen antimicrobiële stoffen met behulp van een “één gezondheid”-benadering als onderdeel van het geneesmiddelenpakket. Bij het voorstel was ook een werkdocument van de diensten van de Commissie gevoegd.
Het voorstel voor een aanbeveling van de Raad verruimt en complementeert het “één gezondheid”-actieplan van de EU tegen AMR uit 2017 met het oog op maximale synergie en een krachtige en doeltreffende respons tegen AMR in de hele EU.
Het voorstel heeft tot doel:
- de nationale “één gezondheid”-actieplannen tegen AMR te versterken
- de surveillance en de monitoring van AMR en het gebruik van antimicrobiële stoffen te verbeteren
- de preventie en de bestrijding van infecties op te voeren
- het beheer van antimicrobiële stoffen te verbeteren en het verstandig gebruik van antimicrobiële stoffen te bevorderen
- streefwaarden voor AMR en het gebruik van antimicrobiële stoffen in de gezondheidszorg aan te bevelen
- voorlichting, onderwijs en opleiding te verbeteren
- onderzoek en ontwikkeling te ondersteunen en stimulansen voor innovatie en de toegang tot antimicrobiële stoffen en andere medische tegenmaatregelen voor AMR
- de samenwerking op te voeren
- wereldwijd meer maatregelen te nemen
De volgende raadplegingen, studies en verslagen hebben input voor het voorstel geleverd:
- een verzoek om input voor een “aanbeveling voor meer actie ter bestrijding van AMR”, waarop van 24 februari 2022 tot 24 maart 2022 kon worden gereageerd en dat 161 kwalitatieve bijdragen en 28 relevante documenten heeft opgeleverd
- een study on a future proofing analysis of the EU AMR Action Plan (i) om de huidige en toekomstige uitdagingen en kansen bij de bestrijding van AMR en de gebieden voor EU-maatregelen in kaart te brengen en (ii) een voorlopige beoordeling uit te voeren van de resultaten van sommige activiteiten van het AMR-actieplan uit 2017
- twee studies ter ondersteuning van de diensten van de Commissie: één over AMR feasibility on stockpiling en één over bringing AMR medical countermeasures to the market
- het advies over “Managing antimicrobial resistance across the health system” van een onafhankelijke groep deskundigen
- het overview report on Member States’ One Health National Action Plans against AMR
- de resultaten van de Eurobarometer 2022 over AMR
- het verslag van de subgroep in het kader van het “één gezondheid"-netwerk van de EU voor AMR
Het "één gezondheid"-actieplan van de EU tegen AMR uit 2017
In juni 2017 heeft de Europese Commissie het "één gezondheid"-actieplan van de EU tegen AMR goedgekeurd in respons op het verzoek van de EU-landen in de conclusies van de Raad van 17 juni 2016.
Dit plan berust op drie hoofdpijlers:
- van de EU een regio met de beste praktijken maken
- onderzoek, ontwikkeling en innovatie bevorderen
- de wereldwijde agenda vormgeven
Het plan omvat meer dan 70 maatregelen op het gebied van de menselijke gezondheid, de diergezondheid en het milieu, waarvan de voortgang regelmatig wordt gemonitord.
In het kader van de uitvoering van het actieplan heeft de Commissie EU-richtsnoeren voor het verstandig geneeskundig gebruik van antimicrobiële stoffen bij de mens vastgesteld. Deze richtsnoeren moeten het verkeerd gebruik van antimicrobiële stoffen verminderen en het verstandig gebruik ervan promoten.
Ze zijn gericht op alle actoren die verantwoordelijk zijn voor of een rol spelen bij het gebruik van antimicrobiële stoffen en vullen de EU-richtsnoeren voor verstandig gebruik van antimicrobiële stoffen bij dieren aan.
Tussen de vaststelling van het AMR-actieplan uit 2017 en de goedkeuring van het voorstel van de Commissie voor een aanbeveling van de Raad inzake de uitbreiding van de EU-maatregelen ter bestrijding van resistentie tegen antimicrobiële stoffen met behulp van een “één gezondheid”-benadering hebben enkele belangrijke initiatieven tot de strijd van de EU tegen AMR bijgedragen.
Het gaat onder meer om:
- de strategische aanpak van geneesmiddelen in het milieu
- de “van boer tot bord”-strategie
- het actieplan om de vervuiling tot nul terug te brengen
- Verordening (EU) 2019/6 van het Europees Parlement en de Raad betreffende diergeneesmiddelen
- Verordening (EU) 2019/4 van het Europees Parlement en de Raad betreffende gemedicineerde diervoeders
- Uitvoeringsbesluit (EU) 2020/1729 van de Commissie
- de farmaceutische strategie voor Europa
Het EU4Health-programma en het programma Horizon Europa financieren maatregelen op het gebied van AMR.
Het vorige actieplan van de Commissie (2011-2016)
Het actieplan tegen het toenemende gevaar van AMR van de Commissie uit 2011 beschrijft twaalf acties die samen met de EU-lidstaten moeten worden uitgevoerd, en vermeldt zeven gebieden waar maatregelen het dringendst nodig zijn:
- ervoor zorgen dat antimicrobiële stoffen op passende wijze bij mens en dier worden gebruikt
- microbiële infecties en de verspreiding ervan voorkomen
- nieuwe doeltreffende antimicrobiële stoffen of alternatieven voor behandeling ontwikkelen
- met internationale partners samenwerken om de risico's van AMR te beheersen
- toezicht en surveillance in de menselijke en diergeneeskunde verbeteren
- onderzoek en innovatie bevorderen
- communicatie, onderwijs en opleiding verbeteren
Uit de in oktober 2016 door de Commissie gepubliceerde evaluatie van het actieplan en uit de bijdragen tijdens de openbare raadpleging is gebleken dat het actieplan een duidelijke meerwaarde heeft gehad: het heeft als stimulans gefungeerd voor verschillende acties in de lidstaten en de internationale samenwerking bevorderd.
Het actieplan heeft ook voor een kader gezorgd om de activiteiten op het gebied van monitoring en surveillance van AMR en op het gebied van onderzoek en ontwikkeling internationaal te sturen en te coördineren. Dit factsheet vat de belangrijkste conclusies van de evaluatie samen.
Voorts is er een extern verslag over de Evaluation of the EC Action Plan against the rising threats from antimicrobial resistance (met aanhangsels).
Voorafgaand aan deze evaluatie is in februari 2015 een voortgangsverslag over het AMR-actieplan (2011-2016) gepubliceerd met een overzicht van de stand van zaken bij de strijd tegen AMR.
De Commissie heeft ook een routekaart (geüpdatet in november 2016) met een gedetailleerd overzicht van de 12 acties van het actieplan opgesteld, met inbegrip van de operationele doelstellingen, de concrete activiteiten en de termijnen.
EU-netwerk tegen AMR "Eén gezondheid"
Het EU-netwerk tegen AMR – onder voorzitterschap van de Europese Commissie – bestaat uit deskundigen op het gebied van het milieu en de gezondheid van mens en dier, vertegenwoordigers van de betrokken wetenschappelijke EU-agentschappen, belanghebbenden en deskundigen van de Commissie.
Het heeft tot taak voor meer coördinatie en dialoog op het gebied van het milieu en de gezondheid van mens en dier tussen de EU-instellingen, de lidstaten en belanghebbenden te zorgen bij de bestrijding van resistentie tegen antimicrobiële stoffen.
Het netwerk komt gewoonlijk tweemaal per jaar bijeen.
Voorlichting
Om over AMR voor te lichten, heeft het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC) de Europese Antibioticadag (EAAD) in het leven geroepen: doel is een platform en ondersteuning te bieden voor nationale campagnes over verstandig antibioticagebruik.
In de loop der jaren is de Europese Antibioticadag – die jaarlijks in november plaatsvindt samen met de door de WHO georganiseerde World Antimicrobial Awareness Week – uitgegroeid tot een wereldwijd platform waarbij tal van landen buiten de EU en belanghebbenden als partners betrokken zijn conform de “één gezondheid”-benadering van AMR van de Commissie.
Bovendien heeft de Commissie in september 2024 een campagne gelanceerd om resistentie tegen antimicrobiële stoffen onder de aandacht van jongeren te brengen en deze aan te pakken met een samenlevingsbrede benadering. De EU is ook een uitgesproken pleitbezorger van een sterkere respons in het kader van “één gezondheid” op de wereldwijde bedreiging van AMR.
