Αν και η ανάπτυξη και εφαρμογή λύσεων ηλεκτρονικής υγείας στα συστήματα υγείας αποτελούν εθνική αρμοδιότητα, η ΕΕ έχει δεσμευτεί να παρέχει στήριξη μέσω χρηματοδότησης αλλά και μέσω της διάθεσης πλατφορμών στις οποίες οι χώρες της ΕΕ θα μπορούν να συνεργάζονται για θέματα ηλεκτρονικής υγείας.
Ορισμένα ζητήματα όπως η διαλειτουργικότητα ή τα ποιοτικά πρότυπα αντιμετωπίζονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μέσω της συντονισμένης δράσης και της ψηφιακής ευθυγράμμισης.
Συνεργατικές πλατφόρμες πολιτικής
Ορισμένες δομές παρέχουν πλατφόρμα για συνεργασία, όπως οι εξής:
- Το δίκτυο ηλεκτρονικής υγείας eHealth, το οποίο δημιουργήθηκε με την οδηγία 2011/24/ΕΕ για τα δικαιώματα των ασθενών στο πλαίσιο της διασυνοριακής υγειονομικής περίθαλψης, συνδέει τις εθνικές αρχές που είναι αρμόδιες για την ηλεκτρονική υγεία. Μέσω αυτού του εθελοντικού δικτύου, οι χώρες της ΕΕ μπορούν να κατευθύνουν τις εξελίξεις στον τομέα της ηλεκτρονικής υγείας στην Ευρώπη και να συμβάλουν στη διαμόρφωση πολιτικής για τη διαλειτουργικότητα και την τυποποίηση της ηλεκτρονικής υγείας. Οι δραστηριότητές του δικτύου eHealth βασίζονται στις προτεραιότητες που καθορίζονται στο πολυετές πρόγραμμα εργασίας του για την περίοδο 2018-2021.
Η κοινή δράση για τη στήριξη του δικτύου ηλεκτρονικής υγείας, γνωστή ως eHAction (eHealth Action), ξεκίνησε το 2018. Αποτελεί την 3η κοινή δράση αυτού του είδους και βασίζεται στις επιτυχημένες προηγούμενες δράσεις. Πρωταρχικοί στόχοι της είναι η υποστήριξη του δικτύου eHealth με τεχνικές και επιστημονικές συμβουλές, η διευκόλυνση της διασυνοριακής υγειονομικής περίθαλψης σε ολόκληρη την ΕΕ και η παροχή της αναγκαίας πολιτικής στήριξης στις υποδομές ψηφιακών υπηρεσιών ηλεκτρονικής υγείας (eHDSI).
Η δράση eHAction αναπτύσσει στρατηγικές συστάσεις και μέσα για τη στήριξη των πολιτικών συζητήσεων που διεξάγουν το δίκτυο eHealth, οι χώρες της ΕΕ και η Επιτροπή σχετικά με 4 τομείς προτεραιότητας οι οποίοι βασίζονται στο πολυετές πρόγραμμα εργασίας του δικτύου eHealth για την περίοδο 2018-2021. Χρηματοδοτείται μέσω του προγράμματος της ΕΕ για την υγεία με τους εξής στόχους:
- ενδυνάμωση των ατόμων
- συμβολή στην καινοτόμο χρήση των δεδομένων για την υγεία
- ενίσχυση της συνέχισης της περίθαλψης
- επιτυχής αντιμετώπιση των προκλήσεων εφαρμογής
- Η ομάδα ενδιαφερομένων για την ηλεκτρονική υγεία (eHSG) αποτελείται από εκπροσώπους των ευρωπαϊκών κεντρικών οργανώσεων/ενώσεων ή οργανισμών ευρωπαϊκής εμβέλειας στους τομείς της έρευνας, της βιομηχανίας, της τυποποίησης και των ενώσεων που εκπροσωπούν τους χρήστες (ασθενείς, επαγγελματίες, προμηθευτές κ.λπ.) που δραστηριοποιούνται στον τομέα της ηλεκτρονικής υγείας. Πρωταρχικός στόχος της είναι να συμβάλει στην ανάπτυξη πολιτικής για την ηλεκτρονική υγεία σε επίπεδο ΕΕ. Δημιουργήθηκε το 2012 με περίοδο δράσης έως το τέλος του 2022. Αποτελείται από 30 μέλη.
- δημιουργία υποδομής ψηφιακών υπηρεσιών ηλεκτρονικής υγείας για τη διασυνοριακή ανταλλαγή δεδομένων υγείας, ώστε να είναι δυνατή η συνέχιση της περίθαλψης των πολιτών όταν ταξιδεύουν σε άλλες χώρες της ΕΕ
- δημιουργία του Ευρωπαϊκού Χώρου Δεδομένων για την Υγεία, ώστε να παρέχεται η δυνατότητα ασφαλούς χρήσης των δεδομένων υγείας για την υποστήριξη της παροχής περίθαλψης, της έρευνας και της χάραξης πολιτικής
- Η ευρωπαϊκή συνεργασία αναπτύσσεται σήμερα στους ακόλουθους τεχνικούς τομείς, με σκοπό την προώθηση των οφελών και της προστιθέμενης αξίας της ψηφιακής υγείας σε συγκεκριμένους επιχειρησιακούς τομείς:
- Η κοινότητα πρακτικής HDABs (HDABs-CoP) αποτελεί απόδειξη της δέσμευσης συνεργασίας για την αντιμετώπιση της πολυπλοκότητας της δευτερογενούς χρήσης των δεδομένων υγείας στο πεδίο εφαρμογής του επικείμενου κανονισμού για τον ευρωπαϊκό χώρο δεδομένων για την υγεία (EHDS). Η κοινότητα πρακτικής HDABs δημιουργήθηκε τον Ιανουάριο του 2024 και περιλαμβάνει αρμόδιες αρχές και συνδεδεμένες οντότητες από τα κράτη μέλη της ΕΕ και τις χώρες του ΕΟΧ που είναι υπεύθυνες για τη δευτερογενή χρήση των δεδομένων υγείας στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού χώρου δεδομένων για την υγεία. Η κοινότητα πρακτικής HDABs χρησιμεύει ως προσωρινή πλατφόρμα που επιτρέπει τη συνεργασία μεταξύ των χωρών της ΕΕ έως ότου συσταθεί επίσημα η δομή διακυβέρνησης του ευρωπαϊκού χώρου δεδομένων για την υγεία.
Η κοινή δράση για τον ευρωπαϊκό χώρο δεδομένων για την υγεία, γνωστή και ως TEHDAS (Towards the European Health Data Space - Προς τον ευρωπαϊκό χώρο δεδομένων υγείας), ξεκίνησε το 2021. Σε αυτή συμμετέχουν 26 ευρωπαϊκές χώρες (22 κράτη μέλη της ΕΕ και 4 άλλες ευρωπαϊκές χώρες).
Η κοινή δράση θα στηρίξει το έργο της Επιτροπής για τον ευρωπαϊκό χώρο δεδομένων για την υγεία
- με τη συνεργασία φορέων σχετικών με τη χρήση των δεδομένων υγείας για την έρευνα και τη χάραξη πολιτικής (δευτερογενής χρήση δεδομένων) στην ΕΕ
- με τη συγκέντρωση των βέλτιστων πρακτικών που είναι διαθέσιμες στην ΕΕ σχετικά με τη δευτερογενή χρήση των δεδομένων
- με την ανάπτυξη εννοιών και επιλογών που απαιτούνται για την αποτελεσματική δευτερογενή χρήση των δεδομένων υγείας
Οι εν λόγω έννοιες και επιλογές θα επικεντρωθούν στη διακυβέρνηση, στην ποιότητα των δεδομένων, στις υποδομές και στην ενδυνάμωση των πολιτών όσον αφορά τη δευτερογενή χρήση δεδομένων υγείας στην ΕΕ.
Η κοινή δράση καθορίζεται στο πλαίσιο του τρίτου προγράμματος της ΕΕ για την υγεία.
Χρηματοδοτική στήριξη από την ΕΕ
Για την εφαρμογή της πολιτικής της στον τομέα της ηλεκτρονικής υγείας, η Επιτροπή βασίζεται σε διάφορα χρηματοδοτικά μέσα:
- Ο μηχανισμός «Συνδέοντας την Ευρώπη» (ΜΣΕ) στηρίζει τα διευρωπαϊκά δίκτυα και τις υποδομές στους τομείς των μεταφορών, των τηλεπικοινωνιών και της ενέργειας. Χρηματοδοτεί έργα που αντιμετωπίζουν κοινές προκλήσεις μέσω της παροχής τεχνικής και οργανωτικής εμπειρογνωσίας. Ο προϋπολογισμός που προτείνεται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για την περίοδο 2021-2027 ανέρχεται σε 28 396 εκατ. ευρώ για το σύνολο του προγράμματος.
- Το πρόγραμμα «Ψηφιακή Ευρώπη» θα επενδύσει σε βασικές στρατηγικές ψηφιακές ικανότητες και θα συμπληρώσει άλλα μέσα στήριξης του ψηφιακού μετασχηματισμού, με προϋπολογισμό ύψους 6 761 εκατ. ευρώ, όπως προτείνεται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
- Το πρόγραμμα «Ορίζων 2020» – το μεγαλύτερο ερευνητικό πρόγραμμα της ΕΕ – στηρίζει την έρευνα, την καινοτομία και τη συνεργασία στον τομέα των ΤΠΕ για την υγεία και την ευημερία. Ενθαρρύνει επίσης τις ΜΜΕ να κλιμακώσουν τις λύσεις ηλεκτρονικής υγείας και να εκμεταλλευτούν τις αγορές του εξωτερικού. Μετά τη λήξη του θα ακολουθήσει το επόμενο πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη», που θα καλύπτει την περίοδο 2021-2027, για το οποίο έχει διατεθεί προϋπολογισμός ύψους 75 900 εκατ. ευρώ, όπως προτάθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Ιούλιο του 2020.
- Το τρίτο πρόγραμμα για την υγεία (2014-2020) στήριξε τις κοινές δράσεις και συγχρηματοδότησε διάφορα έργα στον τομέα της ηλεκτρονικής υγείας. Το πρόγραμμα EU4Health (2021-2027), που πρόκειται να ακολουθήσει, θα εξακολουθήσει να στηρίζει τη δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ηλεκτρονική υγεία. Με βάση τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Ιουνίου 2020 παρέχεται στο πρόγραμμα αυτό προϋπολογισμός ύψους 1 670 εκατ. ευρώ.
Μελέτες για την ηλεκτρονική υγεία
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χρηματοδότησε δύο μελέτες στους τομείς της τηλεϊατρικής και των μαζικών δεδομένων με σκοπό τη διαμόρφωση των πολιτικών για την ψηφιακή υγεία και φροντίδα.
Η Επιτροπή ανέθεσε την εκπόνηση μελέτης με θέμα «Αξιολόγηση των κανόνων των κρατών μελών για τα δεδομένα υγείας υπό το πρίσμα του ΓΚΠΔ» (παράρτημα). Η μελέτη αυτή περιγράφει τον τρόπο εφαρμογής του ΓΚΠΔ στον τομέα της υγείας στις διάφορες χώρες.
Πραγματοποιεί επίσης επισκόπηση των νομικών και τεχνικών κανόνων που ισχύουν στις χώρες της ΕΕ για την ανταλλαγή δεδομένων υγείας, καθώς και των μηχανισμών διακυβέρνησης που έχουν θεσπιστεί με σκοπό τη διευκόλυνση της πρόσβασης τρίτων μερών σε δεδομένα υγείας για την περαιτέρω χρήση τους.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διεξάγει επίσης μελέτη σχετικά με τα ρυθμιστικά κενά, με σκοπό τον εντοπισμό των εμποδίων στην παροχή ψηφιακών υπηρεσιών υγείας, καθώς και τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στον τομέα της υγείας, με ιδιαίτερη έμφαση στην ευθύνη και στη χρήση των δεδομένων υγείας. Η μελέτη εξετάζει επίσης το άρθρο 14 της οδηγίας 2011/24/ΕΕ περί εφαρμογής των δικαιωμάτων των ασθενών στο πλαίσιο της διασυνοριακής υγειονομικής περίθαλψης.
Ανάπτυξη ικανοτήτων και ψηφιακές δεξιότητες
Οι ψηφιακές λύσεις για την υγεία και την περίθαλψη μπορούν να αυξήσουν την ευημερία εκατομμυρίων πολιτών και να αλλάξουν ριζικά τον τρόπο με τον οποίο παρέχονται οι υπηρεσίες υγείας και περίθαλψης στους ασθενείς, εάν σχεδιαστούν στοχευμένα και εφαρμοστούν με οικονομικά αποδοτικό τρόπο. Μπορούν επίσης να συμβάλουν στην αντιμετώπιση κρίσεων στον τομέα της υγείας, όπως η πανδημία Covid-19.
Η Επιτροπή επιδιώκει να στηρίξει την ανάπτυξη ικανοτήτων των κρατών μελών όσον αφορά τη χρήση νέων τεχνολογιών, όπως η τηλεϋγεία και η τεχνητή νοημοσύνη, και να συμβάλει στη βελτιστοποίηση των συστημάτων υγείας τους μέσω της ανάπτυξης δεικτών και συγκριτικής αξιολόγησης, καθώς και μέσω βραχυπρόθεσμων αξιολογήσεων από ομοτίμους ή αδελφοποιήσεων.
Στο πλαίσιο της ψηφιοποίησης του τομέα της υγείας και της περίθαλψης, η Επιτροπή δίνει ιδιαίτερη προσοχή στη συνεργασία με τις χώρες της ΕΕ για την παροχή κατάρτισης και εκπαίδευσης σε ψηφιακές δεξιότητες, συμπεριλαμβανομένης της εξασφάλισης αναβάθμισης των δεξιοτήτων, επανειδίκευσης και ευκαιριών ανταλλαγής γνώσεων για σπουδαστές και επαγγελματίες του τομέα της υγείας, διευθυντές νοσοκομείων και υπεύθυνους χάραξης πολιτικής.