Approċċ komprensiv għas-saħħa mentali
Is-saħħa mentali hija parti integrali mis-saħħa. Hija prijorità għall-Kummissjoni, li appoġġjat azzjonijiet u proġetti matul dawn l-aħħar 25 sena li jtejbu s-saħħa mentali tan-nies fl-UE u lil hinn minnha.
Fid-diskors dwar l-Istat tal-Unjoni Ewropea tal-2022, il-President tal-Kummissjoni Ursula von der Leyen ħabbret l-intenzjoni tal-Kummissjoni li tippreżenta “inizjattiva ġdida dwar is-saħħa mentali” fl-2023.
Fis-7 ta’ Ġunju 2023, il-Kummissjoni adottat il-Komunikazzjoni dwar approċċ komprensiv għas-saħħa mentali, li se tgħin lill-Istati Membri u lill-partijiet ikkonċernati jieħdu azzjoni rapida biex jindirizzaw l-isfidi tas-saħħa mentali.
Il-Komunikazzjoni hija punt tat-tluq għal approċċ ġdid. Ġie żviluppat approċċ komprensiv, orjentat lejn il-prevenzjoni u b’diversi partijiet ikkonċernati għas-saħħa mentali wara konsultazzjoni estensiva mal-Istati Membri, mal-partijiet ikkonċernati u maċ-ċittadini.
L-approċċ il-ġdid jirrikonoxxi li s-saħħa mentali hija aktar minn sempliċiment saħħa u, għalhekk, jinvolvi ħafna oqsma bħall-edukazzjoni, id-diġitalizzazzjoni, l-impjiegi, ir-riċerka, l-iżvilupp urban, l-ambjent u l-klima.
L-inizjattiva tibni fuq politiki, approċċi u azzjonijiet eżistenti. L-20 inizjattiva ewlenija tal-Komunikazzjoni – li jidentifikaw opportunitajiet ta’ finanzjament b’valur ta’ €1.23 biljun – se jappoġġjaw b’mod dirett u indirett lill-Istati Membri fil-kisba ta’ approċċ komprensiv għas-saħħa mentali.
Is-sitwazzjoni tas-saħħa mentali fl-Ewropa
It-tħassib, l-ansjetajiet u s-sentimenti ta’ dipressjoni kkawżati mill-effetti devastanti tal-pandemija, il-gwerra ta’ aggressjoni tar-Russja kontra l-Ukrajna, il-kriżi klimatika, il-qgħad u ż-żieda fl-għoli tal-ħajja, il-pressjonijiet tal-isfera diġitali u l-media soċjali, kollha aggravaw il-livelli diġà baxxi tas-saħħa mentali, speċjalment għat-tfal u ż-żgħażagħ.
Ir-rapport Health at a Glance Europe tal-2018 enfasizza li l-problemi tas-saħħa mentali jaffettwaw madwar 84 miljun persuna fl-UE kollha. Minbarra t-tbatija personali, il-problemi tas-saħħa mentali għandhom implikazzjonijiet finanzjarji għas-soċjetà tagħna. L-ispejjeż totali tal-mard mentali huma stmati għal aktar minn 4% tal-PDG (aktar minn €600 biljun) fis-27 pajjiż tal-UE u fir-Renju Unit.
Ir-rapport Health at a Glance tal-2022 wera li kważi wieħed minn kull żewġ żgħażagħ Ewropej jirrapportaw ħtiġijiet mhux issodisfati għall-kura tas-saħħa mentali, u s-sehem ta’ żgħażagħ li jirrapportaw sintomi ta’ dipressjoni f’diversi pajjiżi tal-UE żdied b’aktar mid-doppju matul il-pandemija.
Filwaqt li ħafna pajjiżi implimentaw miżuri biex jipproteġu u jieħdu ħsieb is-saħħa mentali taż-żgħażagħ, il-kobor tal-isfidi attwali jiġġustifika azzjoni ulterjuri biex jiġu evitati feriti permanenti fuq din il-ġenerazzjoni. Dan jeħtieġ bidla fil-prijoritizzazzjoni lejn il-prevenzjoni: biex jiġu indirizzati l-fatturi ta’ riskju komportamentali u determinanti soċjali, ambjentali u kummerċjali u biex ikun hemm azzjonijiet aktar ambizzjużi dwar il-promozzjoni tas-saħħa mentali u l-prevenzjoni tal-mard mentali.
Ħarsa ġenerali lejn l-azzjonijiet dwar is-saħħa mentali
Il-Kummissjoni Ewropea ilha żmien twil tiddedika ruħha għat-titjib tas-saħħa mentali tal-popolazzjoni, kif hu possibbli li wieħed jifhem permezz ta’ ħarsa ġenerali lejn l-attivitajiet tal-passat.
Ħarsa ġenerali lejn il-proġetti attwali:
1. L-aħjar prattiki
Il-Kummissjoni tappoġġja lill-Istati Membri fit-trasferiment tal-aħjar prattiki. Għal dan il-għan, ġie stabbilit Portal tal-Aħjar Prattika bħala repożitorju biex jiffaċilita l-ġbir u l-iskambju tal-aħjar prattiki u l-implimentazzjoni tagħhom fl-UE.
Fl-2018, is-saħħa mentali ngħatat prijorità mill-Istati Membri tal-UE bħala l-qasam għall-implimentazzjoni tal-aħjar prattika. F’Mejju 2019, ġiet ippreżentata preselezzjoni tal-aħjar prattiki lill-Istati Membri tal-UE li mbagħad ikklassifikawhom skont ir-rilevanza għall-prijoritajiet nazzjonali tagħhom. It-tliet prattiki li rċevew l-ogħla klassifikazzjoni huma implimentati b’appoġġ finanzjarju permezz tal-Pjan ta’ Ħidma Annwali tal-2020 tat-Tielet Programm tas-Saħħa. Dawn huma:
- riforma tas-sistema tas-saħħa mentali li tiffoka fuq it-tisħiħ tas-servizzi bbażati fil-komunità, kif żviluppat fil-Belġju
- programm nazzjonali f’diversi livelli ta’ prevenzjoni tas-suwiċidji żviluppat fl-Awstrija
- programm ta’ intervent pass pass biex tiġi indirizzata d-dipressjoni, żviluppat permezz ta’ kollaborazzjoni Ewropea
Il-ħidma fuq dan bdiet fl-2021, bl-Azzjoni Konġunta ImpleMENTAL tintroduċi (elementi ta’) ir-riforma Belġjana tas-sistema tas-saħħa mentali u l-programm Awstrijak għall-prevenzjoni tas-suwiċidji. Din l-azzjoni ġġib total ta’ 21 Stat Membru flimkien, appoġġjati minn kontribuzzjoni finanzjarja ta’ €5.4 miljun. L-intervent ta’ dipressjoni qed jiġi implimentat permezz tal-Aqwa proġett tal-Alleanza Ewropea Kontra d-Dipressjoni, li fih jipparteċipaw 10 Stati Membri, bl-appoġġ ta’ kontribuzzjoni finanzjarja tal-KE ta’ €1.6 miljun.
L-Uffiċċju Reġjonali tad-WHO għall-Ewropa jappoġġja l-isforzi tal-Azzjoni Konġunta ImpleMENTAL fir-rigward tat-taħriġ u l-bini tal-kapaċità, permezz ta’ ftehim ta’ kontribuzzjoni b’valur ta’ €1 miljun taħt il-pjan ta’ ħidma tal-programm L-UE għas-Saħħa 2022.
Sejħa għall-aħjar prattiki u dawk promettenti dwar is-saħħa mentali se titnieda f’Ġunju 2023. Din se tappoġġja wkoll l-implimentazzjoni ta’ azzjonijiet identifikati fil-Komunikazzjoni dwar is-saħħa mentali. Is-sejħa se tkun disponibbli hawnhekk.
2. L-Inizjattiva “Healthier Together”
Approċċ komprensiv għas-saħħa mentali huwa appoġġjat ukoll minn Healthier Together - l-Inizjattiva tal-UE dwar il-mard mhux komunikabbli tal-Kummissjoni ppreżentata f’Ġunju 2022. Din l-inizjattiva tappoġġja lill-Istati Membri tal-UE fl-identifikazzjoni u l-implimentazzjoni ta’ politiki u azzjonijiet effettivi biex jitnaqqas il-piż ta’ Mard Mhux Komunikabbli (NCDs) maġġuri, jittejbu s-saħħa u l-benesseri taċ-ċittadini, u jitnaqqsu l-inugwaljanzi fis-settur tas-saħħa.
“Is-saħħa mentali u d-disturbi newroloġiċi” jiffurmaw waħda mill-ħames fergħat ewlenin indirizzati minn din l-inizjattiva. Wara proċess ta’ kokreazzjoni mal-Istati Membri tal-UE u l-partijiet ikkonċernati, l-inizjattiva tappoġġja l-implimentazzjoni ta’ azzjonijiet b’impatt għoli fl-ispettru kollu mit-tħeġġiġ tal-benesseri u l-prevenzjoni proattiva sal-inklużjoni soċjali ta’ persuni b’kundizzjonijiet fit-tul. Il-ħidma tal-inizjattiva dwar is-saħħa mentali se tiġbor fiha erba’ oqsma ta’ prijorità:
- Appoġġ għal kundizzjonijiet favorevoli għas-saħħa mentali u żieda fir-reżiljenza, l-implimentazzjoni ta’ politiki dwar is-saħħa mentali f’kulħadd
- Il-promozzjoni tal-benesseri mentali u l-prevenzjoni ta’ disturbi fis-saħħa mentali
- It-titjib tal-aċċess f’waqtu u ekwu għal servizzi tas-saħħa mentali ta’ kwalità għolja
- Il-protezzjoni tad-drittijiet, it-tisħiħ tal-inklużjoni soċjali, u l-indirizzar tal-istigma assoċjata mal-problemi tas-saħħa mentali
L-azzjoni f’dawn l-oqsma diġà tinsab għaddejja u se tkompli sal-2027.
3. Il-bini tal-kapaċità
B’mod parallel mal-Komunikazzjoni dwar is-saħħa mentali, il-Kummissjoni waqqfet proġetti mal-Organizzazzjoni Dinjija tas-Saħħa u l-Organizzazzjoni għall-Kooperazzjoni u l-Iżvilupp Ekonomiċi biex tipprovdi appoġġ imfassal apposta għal kull Stat Membru tal-UE permezz ta’ assistenza teknika u bini tal-kapaċità fit-trasferiment u l-implimentazzjoni tal-aħjar prattiki dwar is-saħħa mentali.
Il-finanzjament ta’ proġetti tas-saħħa mentali
Il-Kummissjoni tipprovdi appoġġ finanzjarju taħt il-programmi ta’ ħidma annwali L-UE għas-Saħħa lill-Istati Membri u lill-partijiet ikkonċernati biex jimplimentaw attivitajiet għall-prevenzjoni u l-immaniġġjar tas-saħħa mentali. Diġà ġew allokati aktar minn €30 miljun għal proġetti li jindirizzaw aspetti tas-saħħa pubblika tas-saħħa mentali f’dawn l-aħħar tliet snin, inkluża r-riforma tas-sistema tas-saħħa mentali.
Fit-22 ta’ Novembru 2022, ġie adottat il-programm ta’ ħidma L-UE għas-Saħħa tal-2023, li se jkompli jipprovdi appoġġ fil-promozzjoni tas-saħħa mentali u fil-prevenzjoni tal-problemi tas-saħħa mentali. Taħt dan il-programm ta’ ħidma, se jkunu disponibbli aktar minn €18-il miljun:
- €6 miljun lill-awtoritajiet tal-Istati Membri biex jikkollaboraw f’azzjoni konġunta biex jiġu indirizzati l-isfidi tas-saħħa mentali,
- €2.36 miljun għall-partijiet ikkonċernati biex jappoġġjaw proġetti relatati mal-promozzjoni tas-saħħa mentali, il-prevenzjoni u l-immaniġġjar tal-problemi tas-saħħa mentali.
- Iż-żewġ azzjonijiet se jkunu mmirati lejn gruppi partikolarment vulnerabbli bħall-migranti, ir-refuġjati, il-persuni Rom u l-persuni spostati mill-Ukrajna.
- Ġew allokati €10 miljun għal
- proġetti li għandhom l-għan li jindirizzaw l-isfidi tas-saħħa mentali tal-pazjenti bil-kanċer u tas-superstiti, u dawk li jindukrawhom u l-familji tagħhom, u
- l-iżvilupp ta’ Kodiċi Ewropew għas-Saħħa Mentali li jagħti s-setgħa liċ-ċittadini, jgħin biex titqajjem kuxjenza dwar is-saħħa mentali u jtejjeb il-litteriżmu fis-saħħa.
Governanza
Il-Kummissjoni taħdem mill-qrib mal-Istati Membri u mal-partijiet ikkonċernati biex tippromwovi saħħa mentali tajba u tipprevjeni l-mard mentali.
Il-kooperazzjoni u l-iskambju mal-Istati Membri jseħħu fi ħdan is-sottogrupp tas-saħħa mentali tal-Grupp ta’ Esperti dwar is-Saħħa Pubblika. Il-membri tiegħu appoġġjaw bis-sħiħ azzjonijiet dwar is-saħħa mentali b’valur miżjud tal-UE.
L-appoġġ u l-koordinazzjoni tal-Kummissjoni se jgħinuhom inaqqsu t-tbatija umana, itejbu r-reżiljenza u s-sostenibbiltà tas-sistemi tal-kura tas-saħħa u tal-assistenza soċjali tagħhom, inaqqsu l-ispejjeż għall-ekonomiji u s-soċjetajiet, u jgħinu biex tinbena u tiġi żgurata forza tax-xogħol b’saħħitha. Dan se jgħinna nilħqu l-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli tan-NU u l-miri tad-WHO dwar il-mard mhux komunikabbli.
L-interazzjoni u l-kooperazzjoni regolari mal-partijiet ikkonċernati ewlenin kollha se jseħħu permezz ta’ network iddedikat dwar is-saħħa mentali fuq il-Pjattaforma tal-Politika tas-Saħħa tal-UE.
Appoġġ għall-Ukrajna – is-saħħa mentali tal-persuni spostati u tar-refuġjati
Ir-refuġjati u l-persuni spostati, b’mod partikolari dawk li qed jaħarbu mill-gwerra – bħall-persuni spostati mill-Ukrajna – jeħtieġu appoġġ għas-saħħa mentali u risponsi bikrija biex inaqqsu d-diffikultà.
Il-Kummissjoni mmobilizzat aktar minn €30 miljun mill-programm L-UE għas-Saħħa biex tgħin lin-nies li qed jaħarbu mill-Ukrajna fi bżonn urġenti ta’ appoġġ għas-saħħa mentali u għat-trawma.
B’mod aktar speċifiku, ġie ffirmat ftehim ta’ kontribuzzjoni ta’ €28,4 miljun mal-Federazzjoni Internazzjonali tas-Salib l-Aħmar biex jgħin lin-nies li ħarbu mill-Ukrajna jittrattaw it-trawma li sofrew u joffrulhom appoġġ għas-saħħa mentali. L-Istati Membri tal-UE fejn jaħdem is-Salib l-Aħmar huma l-Polonja, l-Ungerija, ir-Rumanija, iċ-Ċekja u s-Slovakkja.
Il-persuni spostati tal-Ukrajna huma wkoll il-mira ta’ sejħa għal 4 proposti ta’ €3 miljun minn organizzazzjonijiet mhux governattivi għall-aħjar prattiki biex jittejbu s-saħħa mentali u l-benesseri psikoloġiku fil-popolazzjonijiet tal-migranti u tar-refuġjati. L-erba’ proġetti kollha tnedew fl-2023.
Barra minn hekk, il-Kummissjoni toffri firxa ta’ korsijiet online u materjal ieħor ta’ taħriġ dwar is-saħħa tal-migranti permezz tas-siti web tal-Akkademja Virtwali tal-ECDC u n-network Migrazzjoni u saħħa: taħriġ għall-professjonisti fuq il-Pjattaforma tal-Politika tas-Saħħa.
Dawn il-korsijiet ġew żviluppati bl-appoġġ tat-Tielet Programm tas-Saħħa.
In-network Appoġġ għall-Ukrajna, l-Istati Membri ġirien tal-UE u l-Moldova fuq il-Pjattaforma tal-Politika tas-Saħħa ġie stabbilit biex jgħaqqad l-isforzi tas-soċjetà ċivili, il-gruppi tal-pazjenti u l-professjonisti tas-saħħa biex jissodisfaw il-ħtiġijiet mediċi tas-soċjetà tal-Ukrajna u tal-persuni spostati.
Is-saħħa mentali u l-COVID-19
Il-pandemija u l-konsegwenzi tagħha żiedu l-piż fuq is-servizzi tas-saħħa mentali.
Ir-rapport Health at a Glance Europe tal-2020 innota li l-pandemija tal-COVID-19 u l-kriżi ekonomika sussegwenti kkawżaw piż dejjem akbar fuq il-benessri mentali taċ-ċittadini, b'evidenza ta’ rati ogħla ta’ stress, ansjetà u dipressjoni. Iż-żgħażagħ u l-persuni fi gruppi bi dħul baxx jitqiesu f’riskju akbar. It-tfixkil fil-kura tas-saħħa għal dawk b’kundizzjonijiet mentali diġà eżistenti jikkostitwixxi parti sinifikanti tal-impatt negattiv li l-pandemija kellha fuq is-saħħa mentali.
Ftit xhur wara l-bidu tal-pandemija, id-dipartiment għas-Saħħa u s-Sikurezza Alimentari stabbilixxa spazju ta’ network iddedikat fuq il-Pjattaforma tal-Politika tas-Saħħa tiegħu għall-organizzazzjonijiet tal-partijiet ikkonċernati tas-saħħa u soċjali biex jiskambjaw prattiki u għarfien speċifiċi dwar is-saħħa mentali relatati mal-COVID-19. Ikkoordinat minn Mental Health Europe, dan in-network virtwali jiffoka fuq il-ħtiġijiet ta’ gruppi vulnerabbli bħal dawk mingħajr dar, persuni b’kundizzjonijiet diġà eżistenti, u persuni anzjani. L-ispazju tal-web għandu wkoll librerija virtwali.
Żewġ proġetti (Mentality u Step in) huma ffinanzjati biex jappoġġjaw l-implimentazzjoni tal-aħjar prattiki fil-post b’impatt dirett fuq l-isforz biex jiġu indirizzati l-isfidi tas-saħħa mentali matul il-COVID-19.
Il-programm ta’ ħidma annwali L-UE għas-Saħħa tal-2021 jappoġġja l-implimentazzjoni tal-aħjar prattiki fil-post b’impatt dirett fuq l-isforz biex jiġu indirizzati l-isfidi tas-saħħa mentali matul il-COVID-19 permezz ta’ kontribuzzjoni finanzjarja tal-KE li tammonta għal €750,000. Il-proġetti rebbieħa huma mistennija li jibdew fil-ħarifa tal-2022.
Il-Kummissjoni ppremjat inizjattivi bbażati fil-komunità li jtaffu l-impatt tal-COVID-19 fuq is-saħħa mentali permezz tal-Premju tal-UE għas-Saħħa tal-2021. Iċ-ċerimonja tal-għoti tal-premjijiet saret fl-4 ta’ Mejju 2022: l-inizjattivi rebbieħa u dawk finalisti huma ppreżentati fi ktejjeb ta’ inizjattivi rebbieħa dwar l-impatt tal-COVID-19 fuq is-saħħa mentali.
